امروز، پنجم دی‌ماه، سالروز یکی از بزرگ‌ترین و ویرانگرترین فاجعه‌های طبیعی تاریخ معاصر ایران است؛ زلزله بم. زلزله‌ای که در سال ۱۳۸۲ بیش از ۳۰ هزار نفر از هموطنانمان را به کام مرگ فرستاد، هزاران نفر را مجروح و بی‌خانمان ساخت و شهری تاریخی و فرهنگی را به ویرانه‌ای بدل کرد؛ اما این یادآوری نه فقط به‌عنوان مرور یک حادثه تلخ بلکه به‌عنوان یک فرصت برای تأمل در رابطه با آمادگی در برابر بلایای طبیعی و درک بهتر از چگونگی مقابله با بحران‌ها در سطح ملی و بین‌المللی مطرح می‌شود.

گزارش وقوع زلزله بم؛ جزئیات فاجعه
زلزله بم در ساعت ۵:۲۶ دقیقه صبح پنج‌شنبه، ۵ دی ۱۳۸۲ به وقوع پیوست، اما به‌مدت کمتر از ۲۰ ثانیه بیش از ۲۵ هزار ساختمان ویران شد و بخش‌های وسیعی از شهر بم که مرکز استان کرمان بود، در هم فرو ریخت. شدت این زلزله ۶.۶ ریشتر اندازه‌گیری شد و مرکز آن در ۱۶ کیلومتری جنوب شرقی شهر بم قرار داشت.

در همان لحظات ابتدایی، بیش از ۳۰ هزار نفر کشته شدند و تعداد زیادی نیز زخمی و بی‌خانمان شدند. در کنار خسارات جانی و مالی، این زلزله بسیاری از بناهای تاریخی و فرهنگی شهر بم، از جمله ارگ بم، یکی از قدیمی‌ترین و بزرگ‌ترین مجموعه‌های خشتی جهان را تخریب کرد؛ این اثر تاریخی که به‌عنوان میراث جهانی یونسکو ثبت شده بود، نماد هویت فرهنگی و تاریخی مردم بم و ایران بود.

 بازتاب‌های اجتماعی و انسانی؛ آوارگانی در میانه درد و رنج
زلزله بم فقط یک فاجعه طبیعی نبود؛ آنچه این حادثه را منحصر به فرد می‌کند، ابعاد انسانی آن است. در کنار ویرانی‌ها، تأثیرات روانی و اجتماعی این حادثه نیز بسیار شدید و عمیق بود. خانواده‌ها و اقوام بسیاری از یکدیگر جدا شدند و آسیب‌های روحی، همچون اضطراب، افسردگی، و اختلالات پس از سانحه (PTSD)، برای بازماندگان این فاجعه به‌وجود آمد. ده‌ها هزار نفر از ساکنان بم و روستاهای اطراف، نه تنها خانه‌های خود را از دست دادند، بلکه عزیزانشان را نیز در این فاجعه از دست دادند.

چنین وضعیتی موجب بروز مشکلات اجتماعی گسترده‌تری شد. آسیب‌های روانی در کنار از دست دادن منابع اقتصادی، باعث تشدید بحران‌ها در منطقه شد. بازماندگان نه تنها از نظر جسمی، بلکه از نظر روحی و عاطفی به شدت آسیب دیدند و بسیاری از آن‌ها به حمایت‌های روانی و اجتماعی نیاز داشتند.

همبستگی ملی و بین‌المللی؛ کمک‌های امدادی
در اولین ساعات پس از وقوع زلزله، کمک‌های اضطراری و امدادی از سوی دولت ایران و همچنین سازمان‌های بین‌المللی به سرعت به منطقه ارسال شد. سازمان‌های امدادی، نهادهای دولتی و مردم ایران به سرعت وارد عمل شدند تا به نجات جان انسان‌ها بپردازند و به بازماندگان کمک کنند. این اقدام در شرایطی بود که جاده‌ها و زیرساخت‌ها به شدت آسیب دیده و ارتباطات به سختی ممکن بود.

یکی از برجسته‌ترین ویژگی‌های امدادرسانی به زلزله‌زدگان، کمک‌های مردمی بود. مردم ایران، حتی از دورترین نقاط کشور، با ارسال کمک‌های نقدی، مواد غذایی، دارو و تجهیزات پزشکی، در نجات جان بازماندگان سهیم شدند. همچنین، دولت‌های مختلف جهان و سازمان‌های امدادی بین‌المللی، از جمله صلیب سرخ، برای ارسال کمک‌های فوری به ایران وارد عمل شدند.

چالش‌های بازسازی؛ ارگ بم و بازسازی فرهنگی
پس از وقوع زلزله، یکی از چالش‌های بزرگ بازسازی فیزیکی و فرهنگی شهر بم بود. از جمله بزرگ‌ترین دغدغه‌ها، بازسازی ارگ بم بود. ارگ بم که در دل کویر و در مسیرهای تاریخی Silk Road قرار داشت، نه تنها یک بنا، بلکه نماد تاریخی و فرهنگی ایران به حساب می‌آمد. بازسازی این ارگ، که با استفاده از روش‌های سنتی و مدرن انجام گرفت، نشان داد که ایران قادر است تا در کنار بازسازی ساختارهای فیزیکی، به بازسازی هویت و میراث فرهنگی خود نیز بپردازد.

در کنار ارگ، مناطق مسکونی و زیرساخت‌ها نیز نیاز به بازسازی داشتند. اگرچه دولت ایران و نهادهای مختلف پروژه‌های بازسازی را با سرعت آغاز کردند، اما دشواری‌های اجتماعی و اقتصادی بازماندگان همچنان باقی ماند. بسیاری از مردم بم هنوز با مشکلات زندگی روزمره مواجه بودند.

بازبینی آمادگی در برابر بحران‌ها؛ آموزش و پیشگیری
یکی از درس‌هایی که از زلزله بم می‌توان آموخت، اهمیت آموزش و آمادگی در برابر بلایای طبیعی است. با توجه به این که ایران یکی از کشورهای زلزله‌خیز جهان است، آماده‌سازی و پیشگیری از زلزله باید در برنامه‌های ملی و محلی مورد توجه قرار گیرد.

آموزش عمومی در زمینه‌ ایمنی و مقابله با بلایا، طراحی ساختمان‌های مقاوم و استفاده از تکنولوژی‌های مدرن در سیستم‌های هشداردهنده، باید به‌عنوان اولویت‌های کشور در نظر گرفته شود؛ همچنین، بازبینی ساختارهای مدیریت بحران و ارائه آموزش‌های تخصصی برای نهادهای امدادی و کارکنان دولتی نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

در واقع؛ زلزله بم نه‌تنها یک فاجعه طبیعی بود، بلکه فرصتی برای بازبینی و بازسازی ساختارهای اجتماعی، روانی، فرهنگی و اقتصادی کشور ایران فراهم کرد. در این سالروز، باید به یاد بیاوریم که چنین بحران‌هایی می‌توانند در هر لحظه زندگی ما را تغییر دهند و بر همین اساس باید همواره آماده مقابله با آن‌ها باشیم. زلزله بم به ما آموخت که همبستگی، آموزش، و بازسازی پایدار می‌تواند به مردم در مواجهه با بحران‌ها کمک کند و به آن‌ها امید برای بازگشت به زندگی بدهد.

یادآوری این روز، فرصتی است برای تقویت برنامه‌های پیشگیرانه و حمایت‌های روانی و اجتماعی برای مواجهه با بلایای طبیعی و آسیب‌پذیری‌های آن. زلزله بم، با تمام تلخی‌هایش، شاهدی بر توانمندی انسان‌ها در برابر بزرگ‌ترین بحران‌ها و تلاش بی‌وقفه برای بازسازی و ادامه زندگی است.

منبع: راه دانا

انتهای خبر/