به گزارش شبکه اطلاع‌رسانی «مرصاد»؛ خانواده نخستین و ماندگارترین بستر رشد انسان است؛ جایی که شخصیت، نگرش‌ها، عادات و سبک زندگی شکل می‌گیرد و مسیر سلامت جسمی، روانی و اجتماعی افراد ترسیم می‌شود. پژوهش‌های متعدد نشان می‌دهد که بسیاری از رفتارهای سالم یا ناسالم، از تغذیه و فعالیت بدنی گرفته تا مهارت‌های ارتباطی و مدیریت هیجان، در دل خانواده آموخته می‌شود. 

در بعد سلامت جسمانی، خانواده نقش تعیین‌کننده‌ای دارد. عادات غذایی سالم معمولاً در خانه شکل می‌گیرند و الگوی تغذیه‌ای والدین، تأثیر مستقیمی بر انتخاب‌های غذایی کودکان دارد. خانواده‌هایی که وعده‌های غذایی متعادل تهیه می‌کنند و کودکان را در فرآیند آماده‌سازی غذا مشارکت می‌دهند، نه‌تنها سلامت جسمی اعضا را تقویت می‌کنند، بلکه حس مسئولیت‌پذیری و استقلال را نیز در فرزندان پرورش می‌دهند. فعالیت بدنی نیز از همین الگو پیروی می‌کند. خانواده‌ای که پیاده‌روی، بازی‌های گروهی یا ورزش را در برنامه روزانه خود قرار می‌دهد، علاوه بر ارتقای سلامت جسمی، روابط عاطفی و انسجام خانوادگی را نیز تقویت می‌کند. 

سلامت روانی نیز به‌شدت تحت تأثیر فضای خانواده است. ارتباطات باز، گوش‌دادن فعال و همدلی، پایه‌های یک محیط امن روانی را می‌سازند؛ محیطی که در آن اضطراب کاهش می‌یابد، تاب‌آوری افزایش پیدا می‌کند و افراد می‌توانند فشارهای روزمره را بهتر مدیریت کنند. خانواده‌هایی که روابط سالم و حمایتگر دارند، کمتر در معرض تعارضات مزمن و مشکلات روانی قرار می‌گیرند و کودکان در چنین فضایی احساس امنیت و ارزشمندی بیشتری تجربه می‌کنند. 

در کنار این نقش‌های عمومی خانواده، جایگاه پدر در سلامت روانی و اجتماعی اعضای خانواده اهمیت ویژه‌ای دارد. پدر، به‌عنوان یکی از ارکان اصلی خانواده، می‌تواند با حضور فعال و آگاهانه خود، بنیان‌های سلامت روانی کودکان و مادر را تقویت کند. حضور پدر به‌عنوان منبع حمایت و ثبات، احساس امنیت روانی را در کودکان افزایش می‌دهد. کودکانی که پدران درگیر و حمایتگر دارند، معمولاً اعتماد به نفس بیشتری نشان می‌دهند، اضطراب کمتری تجربه می‌کنند و در مهارت‌های اجتماعی و شناختی عملکرد بهتری دارند. 

رفتارهای پدر—از نحوه مدیریت خشم تا شیوه حل مسئله—به‌عنوان الگوهای مهمی در ذهن فرزندان ثبت می‌شود و مسیر تعاملات اجتماعی آینده آن‌ها را شکل می‌دهد. 

نقش پدر تنها به رابطه با کودکان محدود نمی‌شود. حمایت هیجانی پدر از مادر، مشارکت در مسئولیت‌های خانه و توانایی مدیریت تعارضات، تأثیر مستقیمی بر سلامت روانی مادر و کیفیت رابطه زناشویی دارد. پدرانی که مهارت‌های ارتباطی سالم دارند، تعارضات را به‌صورت سازنده حل می‌کنند و از ایجاد تنش‌های مزمن جلوگیری می‌کنند؛ امری که محیطی آرام و امن برای رشد کودکان فراهم می‌سازد. 

در سطح ساختاری، پدر معمولاً نقش مهمی در ایجاد نظم، قوانین و چارچوب‌های رفتاری خانواده دارد. وجود ساختار مشخص، پیش‌بینی‌پذیری و احساس امنیت را در کودکان افزایش می‌دهد. همچنین در شرایط بحرانی—مانند مشکلات اقتصادی یا بیماری—پدر می‌تواند نقش ستون روانی خانواده را ایفا کند و تاب‌آوری جمعی را افزایش دهد. 

در نهایت، خانواده سالم، جامعه سالم می‌سازد. خانواده‌هایی که در فعالیت‌های اجتماعی مشارکت می‌کنند، آموزش سلامت را جدی می‌گیرند و برای بهبود خدمات عمومی مطالبه‌گری می‌کنند، نقش مهمی در ارتقای سلامت جامعه دارند. سازمان جهانی بهداشت نیز بر این پیوند میان خانواده، جامعه و سلامت تأکید می‌کند. 

جمع‌بندی آنکه سلامت فرد و جامعه از دل خانواده آغاز می‌شود. پدر و مادر هر دو نقشی اساسی در این مسیر دارند، اما نقش پدر—به‌ویژه از منظر روان‌شناختی—گاهی کمتر دیده می‌شود. تقویت مهارت‌های والدگری، افزایش آگاهی و حضور فعال پدران می‌تواند یکی از مهم‌ترین سرمایه‌گذاری‌ها برای ساختن نسل‌هایی سالم، توانمند و سازگار باشد. 

نویسنده: مینا کرمی؛ مشاور خانواده