استاد اردشیر کشاورز در گفتگو با خبرنگار گروه فرهنگی شبکه اطلاع‌رسانی «مرصاد»؛ اظهار داشت: سعدی گنجینه‌ای بی‌بدیل از ادب و حکمت در دو عصر تاریخی است.

وی با بیان اینکه آثار این شاعر بزرگ آکنده از نثر و نظم پندآموز و فرهنگی است، افزود: شیخ مشرف‌الدین مصلح بن عبدالله شیرازی که با تخلص «سعدی» شناخته می‌شود، از مفاخر بی‌بدیل فرهنگ و ادب ایران‌زمین است که نام و آثارش قرن‌هاست در محافل علمی و ادبی می‌درخشد.

این پژوهشگر و تاریخ‌نویس کرمانشاهی گفت: تخلص سعدی برگرفته از نام یکی از اتابکان فارس، سعد بن زنگی است که شیخ اجل در مدح او آثاری نیز سروده است.

ترکیب بدیع نثر و نظم در گلستان سعدی

کشاورز با اشاره به اثر ماندگار گلستان سعدی، خاطرنشان کرد: گلستان ترکیبی بی‌نظیر از نثر موزون و نظم است که با هنرمندی خاصی، مفاهیم اخلاقی، اجتماعی و انسانی را در قالب حکایات کوتاه اما پرمغز به مخاطب عرضه می‌کند.

وی افزود: نثر سعدی در گلستان به دلیل برخورداری از آهنگ و انسجام درونی، چنان خوش‌خوان و دلنشین است که به آن «نثر مسجع» می‌گویند، به معنای نثری آهنگین و هماهنگ که برگرفته از واژه «سَجع» در زبان عربی است؛ واژه‌ای که به آواز کبوتر نیز اشاره دارد.

سعدی؛ آموزگار نرمیِ کلام و تیزیِ اندیشه

این پژوهشگر برجسته کرمانشاهی تصریح کرد: نثر سعدی مانند آواز کبوتر، لطیف، خوش‌آهنگ و دل‌انگیز است. بسیاری از ادیبان نسل‌های بعد، آثار خود را متأثر از همین سبک نگاشته‌اند و سعدی را الگویی بی‌مانند در نوشتار و گفتار می‌دانند.

وی ادامه داد: گلستان سعدی نه‌تنها حکایات پندآموز بلکه اشعاری لطیف و اخلاقی را نیز دربر دارد؛ از جمله می‌فرماید: «کریمان را به دست اندر درم نیست، خداوندا نعمت را کرم نیست». این ترکیب شعر و نثر، جلوه‌ای ویژه به اثر داده است.

بررسی دو دوره‌ تاریخی در زندگی سعدی

کشاورز با تبیین شرایط تاریخی دوران زندگی سعدی بیان کرد: برای درک بهتر بن‌مایه‌های فکری و فرهنگی آثار سعدی باید زندگی او را در دو مقطع تاریخی تحلیل کرد. نخست، دوره‌ای است که خلافت عباسی با سیطره اندیشه تسنن اموی، سایه‌ای از حصر مذهبی بر جامعه افکنده بود.

وی اضافه کرد: سعدی در آن زمان، مانند دیگر اندیشمندان، تابع اقتضائات سیاسی و مذهبی عصر خود بود. اما پس از حمله مغول به بغداد در سال ۶۵۶ هجری قمری و پایان خلافت عباسی، شرایط تغییر کرد. این واقعه تاریخی، فضای تازه‌ای برای رشد فرقه‌های مختلف مذهبی و فرهنگی به وجود آورد.

تهاجم مغول؛ دو چهره متضاد

استاد کشاورز ادامه داد: تهاجم مغول را می‌توان از دو منظر نگریست. نخست وجه سلبی آن است که تخریب و کشتار گسترده‌ای به همراه داشت، اما وجه ایجابی آن، شکل‌گیری تعاملات فرهنگی نو بود. ایرانیان فرهیخته با نفوذ در دربار مغول‌ها، زمینه‌های پذیرش اسلام و حتی تشیع را در میان آنان فراهم کردند.

وی خاطرنشان کرد: آخرین ایلخان مغول، ابوسعید بهادرخان، از آیین شمنی به اسلام و سپس به تشیع گرایش پیدا کرد. این تحولات، زمینه‌ساز شکوفایی دوباره اندیشه‌های ادبی و دینی شد و سعدی نیز در چنین فضایی، آثار خود را به بلوغ رساند.

سعدی؛ سیاحی فرهنگ‌جو و متفکر

وی درباره شخصیت چندبُعدی سعدی گفت: سعدی تنها شاعر نبود، بلکه سیاحی فکور و متفکری نکته‌سنج بود. وی در سفرهایش به بغداد، نظامیه و سایر بلاد اسلامی، از اندیشه‌های بزرگان بهره برد و در حکایات گلستان، این تأثیرات به‌روشنی دیده می‌شود.

کشاورز اضافه کرد: در یکی از حکایات گلستان، جدال دو نفر را بیان می‌کند که یکی از آنان به دلیل ضعف استدلال علمی، از گفتگو به نزاع روی می‌آورد و همین مضمون را سعدی با بیانی طنز و هنرمندانه ترسیم می‌کند.

گلستان، تصویری از جامعه انسانی در آینه ادب

وی ادامه داد: سعدی در گلستان با ترسیم شخصیت‌هایی چون کریم و لئیم، مفاهیم عمیقی از زندگی اجتماعی، اخلاقی و انسانی را به مخاطب منتقل می‌کند. این آثار نه‌تنها در زمان خود، بلکه امروز نیز سرشار از پند و بینش‌اند.

سعدی، همیشه زنده در حافظه فرهنگی ایران

استاد کشاورز در پایان با تأکید بر اهمیت بازخوانی آثار سعدی، تصریح کرد: آثار سعدی گنجینه‌ای گرانبهاست که باید در هر عصر و نسلی بازشناسی و بازخوانی شود. گلستان و بوستان او، همچون دو چراغ روشن، مسیر تفکر، اخلاق، عشق و خرد را برای ما روشن می‌کنند.

این پژوهشگر و تاریخ‌نویس کرمانشاهی توصیه کرد: دوستداران ادب فارسی حتماً نگاهی دوباره به گلستان سعدی بیندازند؛ اثری که با وجود حجم کم، دنیایی از معنا و معرفت را در خود جای داده است.

انتهای خبر/