به گزارش شبکه اطلاع‌رسانی «مرصاد»؛ نقد در انگیزه و در هدف و در روش تفاوت دارد، انگیزه نقد، انتخاب کردن است و هدفش، یافتن و نشان دادن و تدارک زمینه و روش آن هم عبارت است از داشتن معیار، محک‌زدن و به کار بردن میزان‌های ثابت، میزان‌هایی که بزرگ و کوچک نمی‌شوند و مانند نور در دنیای نسبت‌ها، سرعت ثابتی دارند. 

انتقادپذیری در فرهنگ‌های مختلف نقشی بسیار مهم و در عین حال مثبت یا منفی دارد، در برخی فرهنگ‌ها، انتقادپذیری به عنوان مهارتی مورد توجه و تشویق قرار می‌گیرد و به عنوان نشانه انعطاف‌پذیری، رشد و توسعه فردی در نظر گرفته می‌شود، در جوامعی که انسانیت و رشد فردی ارزش بالایی دارد، انتقادپذیری به عنوان یکی از صفات مثبت و مورد تقدیر در نظر گرفته می‌شود. 

جامعه بدون نقد، جامعه بدون پرسش‌گری و یک جامعه بدون روح و مرده است. دغدغه انتقاد در یک جامعه، حرکت از وضعیت موجود به وضعیت مطلوب است. مسئله خطاپذیری انسان‌ها و کامل نبودن انسان، وجود انتقاد و نقدپذیری را توجیه می‌کند. 

هدف از نقد، تشخیص و شناسایی نقاط قوت و ضعف‌هاست، در آموزه‌های دینی، به مقوله نقد و نقدپذیری اهمیت فراوان داده شده است، واژه‌های: نصیحت، تذکر، موعظه، استماع قول و اتباع احسن، تواصی به حق، دعوت به خیر، امر به معروف و نهی از منکر هر یک به گونه‌ای اهمیت و جایگاه نقد را بیان می‌کنند. 

برای اینکه نقد سازنده و اثرگذار باشد و موجب رفع نواقص و معایب و کاستی‌ها و ضعف‌ها شود باید مبتنی بر اصول و روش‌های صحیح صورت گیرد. 

یکی از اصول مهم انتقاد کردن این است که نقد باید با انگیزه و هدف اصلاح امور، هدایت به سوی تعالی، توسعه، کمال و خیرخواهی واقع شود و در مواردی که علمی ندارد باید از نقد پرهیز کند. 

نقد نباید تخریبی باشد بلکه نقد باید برای اصلاح امور صورت گیرد، نقدی که منصفانه نباشد، نه تنها منجر به توسعه نمی‌شود، بلکه مشکلات جامعه را مضاعف می‌کند. 

انتقاد باید به دور از خودنمایی، فضاسازی و شایعه‌پراکنی، سوءاستفاده‌های شخصی باشد تا بتواند در تنویر افکار و اصلاح امور مورد پذیرش واقع شود. 

کمبود نقدهای سازنده و نبود فرهنگ انتقادپذیری از بزرگ‌ترین معضل‌های جامعه است که باید فضای استقبال از آن در جامعه فراهم شود. 

نقد یک نوع قضاوت است که موضوع‌ها را متناسب با شاخص‌ها و ارزش‌ها دسته‌بندی می‌کند، بنابراین قضاوت باید عادلانه و همراه با رعایت مسائل اخلاقی باشد. 

موضع‌گیری در برابر انتقاد نشان از ضعف و ناتوانی افراد دارد، اگر افراد تحمل نقد و انتقاد را نداشته باشند و موضع‌گیری ناصحیح و انفعالی بگیرند، این افراد بی‌خرد شناخته می‌شوند و این‌گونه عوامل زمینه گسترش مشکلات را در جامعه ایجاد خواهند کرد. 

فرد نقدکننده و شنونده نقد هر دو باید برخی مسائل را در رفتار و عملکرد خود مد نظر داشته باشند، یکی از مهم‌ترین مسائل این است که در خصوص موضوعی که تخصص و صلاحیت ندارند، اظهار نظری نکنند. 

آفتی که در جامعه وجود دارد، این است که غرور و تکبر سبب می‌شود، افراد از مواضع اشتباه و ناصحیح خود کوتاه نیایند و در برابر نظرهای اصلاحی جبهه‌گیری کنند و هیچ‌گاه به اصلاح آن عمل و رفتار نیندیشند. 

بیان اتهام به شخصیت‌ها و گروه‌ها، بدون ارائه مستندات به رواج بی‌اخلاقی در جامعه منجر می‌شود و نسل جدید را نیز نسبت به مسئولان و کارگزاران بدگمان و بدبین خواهد کرد، بنابراین نیاز است همه با هم فرهنگ نقد و نقدپذیری را تجربه کنیم. 

نویسنده: بهمن کریمی؛ فعال رسانه‌ای