به گزارش شبکه اطلاع‌رسانی «مرصاد»؛ در دل کوهستان‌های شبانکاره و شاهو، فاجعه‌ای آرام و بی‌صدا در جریان است؛ جایی که درختان بلوط یکی پس از دیگری قربانی تفریح، منفعت و بی‌توجهی می‌شوند. 

روایت تلخ بلوط‌های نیم‌سوخته و ریشه‌های بریده

جنگل‌های بلوط در مناطق کوهستانی شهرستان روانسر، به‌ویژه در محدوده شبانکاره، شاهو و اطراف، در معرض تهدیدی گسترده قرار گرفته‌اند؛ تهدیدی که ترکیبی از عوامل انسانی، اقتصادی و ضعف نظارتی است. این جنگل‌ها که بخشی از میراث طبیعی زاگرس و پناهگاه ده‌ها گونه گیاهی و جانوری هستند، اکنون با سرعتی نگران‌کننده در حال نابودی‌اند. 

گردشگری؛ تفریحی که تاوانش را طبیعت می‌دهد

در سال‌های اخیر، افزایش بی‌ضابطه ورود گردشگران به منطقه، به‌جای رونق گردشگری پایدار، به معضلی جدی تبدیل شده است. بسیاری از این افراد بدون رعایت ابتدایی‌ترین اصول طبیعت‌گردی، اقدام به شکستن شاخه‌های بلوط برای آتش، چادر زدن در مناطق ممنوعه یا حتی قطع درختان سالم کرده‌اند. تصاویر متعددی که در فضای مجازی منتشر شده‌اند، گویای صحنه‌هایی دردناک از تخریب تدریجی پوشش جنگلی‌اند. 

آتش‌سوزی؛ فصلی دیگر از تراژدی زاگرس

آتش‌سوزی‌ها بخش دیگری از این ماجرا هستند؛ گرچه بسیاری از آن‌ها عمدی نیستند، اما نبود تمهیدات کافی برای مهار سریع آتش، نبود ایستگاه‌های ثابت اطفای حریق و آموزش ناکافی مردم محلی، باعث گسترش آتش به وسعت‌های غیرقابل جبران می‌شود. بسیاری از حریق‌ها در مناطق صعب‌العبور رخ می‌دهد، جایی که تیم‌های منابع طبیعی به سختی دسترسی دارند. 

قطع درخت برای آتش منفعت

یکی از تلخ‌ترین بخش‌های این ماجرا، فعالیت افراد سودجو برای تهیه زغال از چوب بلوط است. این افراد به‌صورت شبانه و مخفیانه، اقدام به قطع درختان جوان و گاه حتی درختان چند صدساله می‌کنند. زغال بلوط، به‌دلیل کیفیت بالا، بازار خوبی دارد و همین موضوع، انگیزه‌ای جدی برای قاچاق چوب و تخریب این منابع ارزشمند شده است. 

زمین‌خواری؛ تغییر کاربری و خیانت به طبیعت

در برخی موارد، زمین‌خواران با هدف تغییر کاربری اراضی جنگلی به زمین کشاورزی یا ویلاسازی، اقدام به خشکاندن عمدی درختان یا آتش زدن محدوده‌هایی از جنگل کرده‌اند. نبود نظارت مؤثر، ضعف در اجرای قوانین و حتی احتمال تبانی‌های محلی، باعث شده تا بخش‌هایی از این مناطق به‌سادگی از منابع عمومی خارج و به مالکیت خصوصی درآیند. 

لورانتوس؛ سرطان سبز جنگل‌های بلوط

در کنار آتش‌سوزی‌ها، زغال‌سازی و تخریب انسانی، بلای دیگری نیز در کمین درختان بلوط است؛ لورانتوس، گیاهی انگلی که چون سرطان به جان درخت می‌افتد. این گیاه با ریشه‌دوانی درون شاخه‌های بلوط، از شیره آن تغذیه می‌کند و به‌تدریج درخت را از درون ضعیف می‌سازد. بسیاری از بلوط‌های منطقه شبانکاره و شاهو هم‌اکنون به این انگل آلوده‌اند. 

با این حال، امید به مقابله زنده است. کمپین‌هایی مردمی با هدف پاک‌سازی درختان آلوده، در چند سال گذشته در روانسر شکل گرفته‌اند. مردم با تشکیل گروه‌های کوچک و ابزارهای ابتدایی، به دامنه‌ها می‌روند و لورانتوس را از تنه و شاخه درختان جدا می‌کنند. این حرکت‌های خودجوش نشان می‌دهند که جامعه محلی همچنان برای حفاظت از بلوط‌ها ایستاده است. 

اعتراضات مردم

همزمان با آغاز عملیات بهسازی جاده نهرآبی در دهستان زالواب و نهرابی، گروهی از اهالی منطقه با برگزاری کمپین‌هایی و در دست داشتن پوسترهایی، اعتراض خود را نسبت به تخریب منابع طبیعی و روند نگران‌کننده واگذاری مراتع اعلام کردند. کوه سرکبود، که بخش اعظم آن در سال‌های اخیر به افراد مختلف واگذار شده، اکنون تقریباً فاقد مرتع قابل استفاده برای دام‌هاست. این موضوع، زندگی بسیاری از دامداران بومی را تحت‌تأثیر قرار داده و به عاملی برای نارضایتی اجتماعی تبدیل شده است. 

واکنش‌هایی که کافی نیستند

در حالی که اداره منابع طبیعی و محیط زیست شهرستان روانسر مسئولیت مستقیم حفظ این جنگل‌ها را بر عهده دارند، اما اقدامات آن‌ها هنوز نتوانسته جلوی این روند مخرب را بگیرد. نبود نیروی انسانی کافی، کمبود تجهیزات و شاید گاهی بی‌تفاوتی، از دلایل این ناکارآمدی است. کارشناسان می‌گویند بدون حمایت جدی حاکمیت، مشارکت سازمان‌های مردم‌نهاد و آموزش بومیان، امید چندانی به توقف این روند نیست. 

اگر امروز نایستیم، فردایی نمی‌ماند

تخریب جنگل‌های بلوط در روانسر، زنگ خطری برای همه زاگرس است. اگر همین امروز اقدامی جدی، ساختارمند و بین بخشی صورت نگیرد، فردا تنها از این درختان عکس‌هایی باقی می‌ماند در قاب دیوارها. نقش رسانه‌ها، فعالان محیط زیست و مردم بیش از هر زمان دیگری پررنگ است. بلوط‌ها هنوز نفس می‌کشند؛ نگذاریم این آخرین نفس‌هایشان باشد. 

نویسنده: معین محمدی؛ فعال رسانه‌ای