برخی جنایات پهلوی که در کرمانشاه اتفاق افتاد؛
سرکوب مجالس مذهبی کرمانشاهیان و حملات ساواک
پژوهشگر تاریخ انقلاب اسلامی به بررسی سرکوب مجالس مذهبی و فعالیتهای انقلابی مردم کرمانشاه توسط رژیم پهلوی و نقش ساواک در مقابله با این حرکتها پرداخت.
به گزارش خبرنگار سیاسی شبکه اطلاعرسانی «مرصاد»، در آستانه چهل و ششمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی بهمنظور تبیین نقش برجسته مردم و نخبگان کرمانشاه در حمایت از امام خمینی (ره) و مبارزات انقلابی با مرضیه بیگیزاده پژوهشگر تاریخ انقلاب اسلامی به گفتگو نشستیم.
این کارشناس تاریخ انقلاب اسلامی به تفصیل از تحولات مختلفی چون قیام ۱۵ خرداد، سرکوبهای رژیم پهلوی، واکنشهای مردم کرمانشاه به لایحه مصونیت مستشاران آمریکایی، حملات ساواک و دیگر وقایع مهم آن دوران سخن گفته است.
مرصادنیوز: نقش رژیم پهلوی در سرکوب مردم و نخبگان کرمانشاه چگونه بود؟
بیگیزاده: کرمانشاه یکی از کانونها و مناطق تأثیرگذار در روند تحولات انقلاب اسلامی بود، در زمینه فعالیتهای انقلابی مردم کرمانشاه، علما نقش مهم و محوری داشتند، یکی از این علمای برجسته شهید والامقام آیتالله عطاءالله اشرفی اصفهانی بود، ایشان پس از تأسیس مدرسه آیتالله سید حسین بروجردی در کرمانشاه اقامت گزید و پس از رحلت آیتالله بروجردی و تثبیت مرجعیت امام خمینی (ره)، همچنان در کرمانشاه باقی ماند، که در رونق علوم دینی و مذهبی و گسترش نهضت اسلامی در این منطقه تأثیرگذار بود، کما اینکه نباید از نقش محوری آیتالله عبدالجلیل جلیلی غفلت کرد، بهعلت مواضع تند آیتالله اشرفی اصفهانی و آیتالله جلیلی علیه رژیم، همواره تحت کنترل ساواک بودند.
علاوه بر آنچه گفته شد، حضور علما، مبلغان و سخنرانان مذهبی از جمله حاج شیخ علیرضا متانت، شیخ جلال آل طاهر، حجتالاسلام والمسلمین میبدی، حاج شیخ عبدالخالق عبداللهی، حاج شیخ مجتبی حاج آخوند، حاج سید عباس میریونسی، حاج محمدباقر محمدی عراقی و حاج شیخ عطاءالله اشرفی اصفهانی و همچنین علمای تبعیدی از جمله حجتالاسلام والمسلمین علی حجتی کرمانی، آیتالله شیخ محمد یزدی و آیتالله محمدرضا مهدویکنی و فعالیتهای انقلابی آن هم در کرمانشاه عامل مهمی در افزایش انگیزههای انقلابی مردم بود.
در طول نهضت اسلامی، اقشار مختلف مردم منطقه کرمانشاه از جمله فرهنگیان، دانشآموزان، دانشجویان، روحانیت، کارگران، کشاورزان و کارکنان ادارات همواره همراه با علما و روحانیون به حمایت از امام خمینی (ره) پرداخته و پشتیبانی خود را از حرکت ایشان نشان دادند.
مرصادنیوز: مردم کرمانشاه چگونه به حمایت از امام خمینی (ره) و نهضت ایشان برخاستند؟
بیگیزاده: مردم کرمانشاه به محض آغاز نهضت امام خمینی (ره)، تحت تأثیر سخنان و رهنمودهای علما و روحانیون قرار گرفتند، این اقشار مختلف اجتماعی با پیروی از علما و روحانیون، نقش بسیار مهمی در تداوم انقلاب ایفا کردند و در کنار امام خمینی (ره) ایستادند.
مرصادنیوز: در آن زمان، حکومت ایران به شدت از سیاست ارعاب و سرکوب مخالفان استفاده میکرد، چه اقداماتی از سوی رژیم در کرمانشاه برای مقابله با این حرکتهای مردمی و نخبگان منطقه صورت گرفت؟
بیگیزاده: رژیم پهلوی از زمان تأسیس سازمان اطلاعات و امنیت کشور (ساواک) در سال ۱۳۳۵، به شدت به سرکوب مخالفان پرداخت؛ در استان کرمانشاه نیز، دستگاههای سیاسی و امنیتی رژیم سعی داشتند تا هر گونه اعتراض و فعالیت انقلابی را سرکوب کنند، قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ یکی از نخستین تحولات مهم بود که نشاندهنده شدت این سرکوبها بود.
مرصادنیوز: در رابطه با قیام ۱۵ خرداد، چگونه مردم و علمای کرمانشاه واکنش نشان دادند؟
بیگیزاده: پس از سخنرانی اعتراضی امام خمینی (ره) در ۱۳ خرداد ۱۳۴۲ و دستگیری ایشان، علما و مردم کرمانشاه به سرعت واکنش نشان دادند؛ آیتالله عبدالجلیل جلیلی، آیتالله عطاءالله اشرفی اصفهانی، شیخ محمدحسین هرسینی، شیخ بهاءالدین عراقی و حاج شیخ مجتبی عراقی از جمله علمایی بودند که برای اعتراض به دستگیری امام خمینی (ره) و حمایت از ایشان اقداماتی جدی انجام دادند، آنها با مراجع و علمای قم تماس گرفتند و حتی نامههایی به نخستوزیر ارسال کردند تا خواستار آزادی امام شوند.
کسبه و بازاریان کرمانشاه تصمیم گرفتند که در تاریخ ۱۸ خردادماه مغازههای خود را ببندند تا اعتراض خود را به دستگیری امام خمینی (ره) نشان دهند؛ همچنین، سران اصناف تصمیم گرفتند که به منزل آیتالله عبدالجلیل جلیلی بروند تا در مورد اقدامات بعدی مشورت کنند اما رژیم از هرگونه فعالیت و اقدام مردمی جلوگیری کرد، بهطوریکه اسدالله علم نخستوزیر وقت، طی تلگرافی از استاندار کرمانشاه تشکر کرد که توانسته بود این اعتراضات را سرکوب کند.
حاج باقر اسلامی و تعدادی از افراد متدین کرمانشاه بهصورت پنهانی به قم رفتند تا اطلاعات بیشتری درباره دستگیری امام خمینی (ره) به دست آورند، اما ساواک از این حرکت آگاه شد و پس از بازگشت آنها، افراد مورد نظر را احضار و به مدت ۲۰ روز زندانی کرد، این نشاندهنده شدت سرکوبها و تلاش رژیم برای جلوگیری از گسترش حرکتهای انقلابی در سطح استان بود.
مرصادنیوز: یکی از روشهای اعتراض مردم کرمانشاه در جریان نهضت اسلامی، تشکیل مجالس دینی در مساجد بود، این اقدامات چه تأثیری داشت و چه واکنشی از سوی رژیم بهدنبال داشت؟
بیگیزاده: برگزاری این مجالس توسط وعاظ بومی و غیربومی فرصتی برای بیان انتقادات سیاسی و اجتماعی علیه حکومت پهلوی بود، این سخنرانیها باعث افزایش آگاهی مردم و تقویت حرکتهای اعتراضی شد؛ اما از سوی دیگر، رژیم پهلوی این اقدامات را تهدیدی برای خود میدید، در نتیجه وعاظ و سخنرانانی که در این جلسات به بیان انتقادات میپرداختند، تحت تعقیب، بازداشت و حتی تبعید قرار گرفتند.
مرصادنیوز: تصویب لایحه مصونیت قضائی مستشاران آمریکایی در سال ۱۳۴۳ و واکنش امام خمینی (ره) به آن نقطه عطفی در مبارزات مردم بود، در کرمانشاه چه واکنشی نسبت به این موضوع نشان داده شد؟
بیگیزاده: تصویب این لایحه و اعتراض امام خمینی (ره) که منجر به دستگیری و تبعید ایشان به ترکیه شد، موجی از نارضایتی و خشم را در سراسر کشور از جمله کرمانشاه به وجود آورد؛ در همین راستا، شیخ مصطفی جلیلی و شیخ عبدالجلیل جلیلی از روحانیون برجسته کرمانشاه، به نمایندگی از علما به استانبول سفر کردند و با امام خمینی (ره) دیدار داشتند؛ همچنین، آیتالله اشرفی اصفهانی از طریق مکاتبه و دیدار حضوری پیگیر وضعیت امام در تبعید بود، این اقدامات نشاندهنده ارتباط نزدیک علما و مردم کرمانشاه با نهضت امام خمینی (ره) بود.
مرصادنیوز: در دهه ۱۳۵۰ شاهد شدت گرفتن سرکوبها از سوی رژیم بودیم، کمیته مشترک ضد خرابکاری چگونه بر فضای کرمانشاه تأثیر گذاشت؟
بیگیزاده: در اوایل دهه ۱۳۵۰، رژیم پهلوی برای مقابله با مخالفان، کمیته مشترک ضد خرابکاری را با همکاری ساواک و شهربانی تشکیل داد، در نتیجه این اقدامات سرکوبگرانه، بسیاری از روحانیون کرمانشاه تبعید شدند یا از سخنرانی منع شدند؛ در سال ۱۳۵۲ نیز چندین طلبه و دانشجو بهدلیل توزیع اعلامیههای مخالف رژیم بازداشت شدند این فشارها نشاندهنده تلاش رژیم برای جلوگیری از گسترش فعالیتهای انقلابی در کرمانشاه بود.
مرصادنیوز: یکی از حوادث مهم در کرمانشاه، حمله ساواک به مدرسه و مسجد حاج شهبازخان بود، این واقعه چگونه رخ داد و چه پیامدهایی داشت؟
بیگیزاده: در آبان ۱۳۵۲، ساواک با این ادعا که در مسجد و مدرسه حاج شهبازخان فعالیتهای ضددولتی و نشر اعلامیههای انقلابی در حمایت از امام خمینی (ره) صورت میگیرد، به این مکان حمله کرد؛ در این ماجرا، حاج شیخ مجتبی حاج آخوند، حاج محمدحسین زرندی و جمعی از روحانیون و طلاب بازداشت شدند، آنها پس از بازجویی به شهربانی منتقل و محاکمه شدند، این حادثه تأثیر زیادی بر مردم داشت و باعث شد که مبارزات در سطح استان ادامه پیدا کند.
مرصادنیوز: در محرم سال ۱۳۵۶، شاهد افزایش فعالیتهای انقلابی بودیم، مراسم عزاداری در کرمانشاه چگونه به اعتراضات علیه رژیم تبدیل شد؟
بیگیزاده: در تاسوعا و عاشورای سال ۱۳۵۶ که مصادف با ۲۹ و ۳۰ آذر بود، فضای کرمانشاه به شدت تحت تأثیر جنبش انقلابی قرار گرفت، سخنرانان در مجالس عزاداری علیه رژیم سخنرانی کردند و مردم با حمل پلاکاردهایی در حمایت از امام خمینی (ره) به خیابانها آمدند، این تجمعات در برخی موارد به درگیری با مأموران امنیتی نیز منجر شد، زیرا رژیم تلاش میکرد هرگونه تجمع انقلابی را سرکوب کند.
مرصادنیوز: چاپ مقاله توهینآمیز رشیدی مطلق در روزنامه اطلاعات، موجی از اعتراضات را در سراسر کشور ایجاد کرد، در کرمانشاه چه واکنشی به این ماجرا نشان داده شد؟
بیگیزاده: چاپ این مقاله در ۱۷ دی ۱۳۵۶ که با لحنی توهینآمیز علیه امام خمینی (ره) نوشته شده بود، اعتراضات گستردهای را در سراسر کشور بهدنبال داشت؛ در کرمانشاه، علما و روحانیون با برگزاری مجالسی به بزرگداشت شهدای اعتراضات قم و محکومیت رژیم پرداختند؛ در برخی موارد، مردم پس از این مراسمها به خیابانها ریختند و مراکز فساد و فحشا را منهدم کردند، این اعتراضات به درگیریهایی میان مردم و مأموران امنیتی منجر شد و نشان داد که خشم عمومی نسبت به رژیم پهلوی به نقطه اوج خود رسیده است.
مرصادنیوز: از تابستان ۱۳۵۷ تا پیروزی انقلاب اسلامی، اعتراضات مردمی در کرمانشاه به چه شکل ادامه پیدا کرد؟
بیگیزاده: در این دوره، اعتراضات مردم و علما در کرمانشاه شدت بیشتری یافت؛ فعالیتهایی مانند توزیع اعلامیه، برگزاری مجالس در مساجد و حسینیهها، راهپیماییها و اعتصابات، شکل جدیتری به خود گرفت، این اقدامات با واکنش شدید نیروهای انتظامی و امنیتی رژیم مواجه شد که در برخی موارد منجر به درگیریهای خشونتآمیز میشد، بازتاب این اعتراضات در رسانههای داخلی و خارجی نشاندهنده اهمیت حرکتهای انقلابی در کرمانشاه بود.
مرصادنیوز: مراسم درگذشت آیتالله ملاعلی معصومی همدانی در مرداد ۱۳۵۷ چگونه به یک تجمع اعتراضی تبدیل شد؟
بیگیزاده: این مراسم که در ۱۳ مرداد ۱۳۵۷ در مسجد آیتالله بروجردی برگزار شد، ابتدا یک مجلس بزرگداشت بود، اما با سخنرانی واعظان انقلابی مانند عبدالخالق عبداللهی و جلال آل طاهر، فضای آن به یک تجمع اعتراضی علیه رژیم تبدیل شد؛ در پایان مراسم، عدهای از حضار هنگام خروج از مسجد، شعارهایی علیه حکومت سر دادند که با واکنش مأموران روبهرو شدند، در این درگیری چهار نفر دستگیر شدند و چند روز بعد نیز دو واعظ مذکور بازداشت و به تهران اعزام شدند.
مرصادنیوز: پس از واقعه ۱۷ شهریور تهران، کرمانشاه چه واکنشی نشان داد؟
بیگیزاده: کشتار مردم در ۱۷ شهریور ۱۳۵۷ در میدان ژاله (شهدا) تهران، موجی از خشم و اعتراضات را در سراسر کشور به راه انداخت، در کرمانشاه نیز به دعوت چند تن از روحانیون، مراسم بزرگداشتی برای شهدای این واقعه در مسجد جامع برگزار شد، در این مراسم که حدود ۳ هزار و ۵۰۰ نفر شرکت داشتند، شیخ عبدالجلیل جلیلی سخنرانی تندی علیه دولت ایراد کرد، پس از اتمام مراسم، حدود هزار نفر از حاضران با سردادن شعارهای ضدحکومتی، تظاهرات خیابانی به راه انداختند که به درگیری با نیروهای امنیتی منجر شد و در نتیجه آن، دو مأمور و دو تن از تظاهرکنندگان زخمی شدند.
مرصادنیوز: محاصره منزل امام خمینی (ره) در نجف چه تأثیری بر فضای کرمانشاه گذاشت؟
بیگیزاده: این اقدام رژیم در مهر ۱۳۵۷ خشم گستردهای را در میان مردم و روحانیون کشور ایجاد کرد؛ در کرمانشاه، روز نهم مهرماه حدود ۱۰ هزار نفر از مردم در مسجد آیتالله بروجردی تجمع کردند و سپس با خروج از مسجد در خیابانهای شهر تظاهرات کردند، درگیری شدیدی میان مردم و نیروهای امنیتی رخ داد که به شهادت سه نفر و زخمی شدن ۳۳ نفر منجر شد.
مرصادنیوز: آیا این اعتراضات در روزهای بعد نیز ادامه پیدا کرد؟
بیگیزاده: دو روز بعد یعنی در ۱۱ مهرماه، مراسم بزرگداشت شهدای ۹ مهر برگزار شد، این بار نیز مردم پس از مراسم به خیابانها آمده و با مأموران امنیتی درگیر شدند، در این درگیری تعدادی از مردم و مأموران زخمی و چندین نفر از تظاهرکنندگان شهید شدند، این وقایع نشاندهنده عمق خشم مردم کرمانشاه نسبت به رژیم و عزم جدی آنها برای ادامه مبارزات انقلابی بود.
مرصادنیوز: پس از وقایع نهم و یازدهم مهرماه ۱۳۵۷، چه اقداماتی از سوی حکومت علیه رهبران مذهبی کرمانشاه انجام شد؟
بیگیزاده: بعد از این اعتراضات، رژیم پهلوی برای سرکوب بیشتر حرکتهای انقلابی، آیتالله عطاءالله اشرفی اصفهانی را به اتهام نقشآفرینی در حوادث این روزها بازداشت کرد، در همین زمان امام خمینی (ره) که در حال مهاجرت از عراق بود، طی پیامی رسمی، سرکوب مردم کرمانشاه و کردستان را محکوم کرد و از مردم خواست که به مبارزات خود ادامه دهند.
مرصادنیوز: نقش مردم کرمانشاه در تظاهرات گسترده تاسوعا و عاشورای سال ۱۳۵۷ چگونه بود؟
بیگیزاده: در روزهای ۱۹ و ۲۰ آذر، مردم کرمانشاه همچون سایر نقاط کشور، در تظاهرات گستردهای شرکت کردند که عملاً به یک همهپرسی عمومی علیه رژیم تبدیل شد، این اعتراضات حکومت را وادار کرد تا حکومت نظامی را با شدت بیشتری اجرا کند، اما علیرغم این محدودیتها، مردم در مسجد جلیلی تجمع کرده و تظاهراتی برگزار کردند، این تجمع با تیراندازی مأموران سرکوب شد و یک جوان ۲۱ساله به شهادت رسید.
مرصادنیوز: راهپیمایی دهم دیماه در کرمانشاه چه پیامدهایی داشت؟
بیگیزاده: این راهپیمایی بهمناسبت شهادت استاد کامران نجاتاللهی، استاد جوان دانشکده پلیتکنیک تهران، برگزار شد، حرکت مردم از مقابل دانشکده پزشکی کرمانشاه آغاز شد و تا مسجد آیتالله بروجردی ادامه یافت، اما نیروهای امنیتی با مردم درگیر شدند که نتیجه آن شهادت تعدادی از معترضان بود؛ پس از این واقعه، امام خمینی (ره) با انتشار بیانیهای، ضمن ادای احترام به مردم کرمانشاه، آنها را به ادامه تظاهرات دعوت کرد.
مرصادنیوز: وضعیت کرمانشاه در ماههای پایانی قبل از پیروزی انقلاب چگونه بود؟
بیگیزاده: در دیماه، درگیریهای متعددی میان موافقان و مخالفان رژیم در شهرهای مختلف استان رخ داد که در نتیجه آن، تعدادی از مردم به شهادت رسیدند، اما این حوادث باعث کاهش اعتراضات نشد و در بهمنماه، راهپیماییها و اعتصابات همچنان ادامه داشت.
مرصادنیوز: مردم کرمانشاه چگونه پیروزی انقلاب را جشن گرفتند؟
بیگیزاده: پس از ورود امام خمینی (ره) به کشور و اوجگیری اعتراضات مردمی، انقلاب در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ به پیروزی رسید؛ به همین مناسبت، مردم کرمانشاه یک راهپیمایی بزرگ برگزار کردند، در پایان این مراسم طی قطعنامهای از نمایندگان کرمانشاه خواستند که بهصورت دستهجمعی استعفا دهند، همچنین حمایت خود را از تشکیل دولت موقت به دستور امام خمینی (ره) اعلام کردند، تظاهرکنندگان پس از سخنرانی آیتالله جلیلی، بهسمت باغ فردوس شهر حرکت کردند و یاد شهدای انقلاب را گرامی داشتند.
انتهای خبر/