پنج‌شنبه 29 شهر 1403
جایگاه آیین چمر در رثای سیدالشهدا
به گزارش شبکه اطلاع‌رسانی «مرصاد»؛ سوگ در واقع همان عشق است! سوگ، آن‌طور که من آموخته‌ام، در واقع همان عشقی است که می‌خواهید نثار کنید، اما نمی‌توانید تمامی آن عشقی که به تمامی ابراز نشده است، در گوشه چشمان شما، در آن گره‌ی دردناکِ گلویتان و در آن بخشِ توخالیِ سینه‌تان جمع می‌شود.
سوگ در واقع همان عشق است که جایی برای رفتن ندارد؛ سوگ در واقع عشقی در بند است.
«جیمی اندرسن»
یکی از آیین‌های باستانی ایرانیان که هنوز مورخان و اسطوره‌شناسان نتوانسته‌اند ابعاد و زوایای مختلف آن را بشناسند آیین چَمَر است. به گونه‌ای که هنوز معنای واحدی که محققان بر آن اتفاق نظر داشته باشند، برای این کلمه ارائه نشده است.
چمر در لغت‌نامهٔ دهخدا به معنی آشکار و ظاهر و در فرهنگ عمید به معنای محیط، دایره و هر چیز دایره‌مانند و معانی دیگری مانند (چَه‌مَه‌ره) یعنی (چشم‌به‌راه) یا (چم و چمانن) به معنای خم و خَم‌‌کردن نیز تعبیر شده‌است.
سابقاً در شهرهای غرب کشور همچون استان‌های لرستان، کرمانشاه، ایلام و همدان این آیین مورد توجه اهالی بوده اما اینک بیشتر در مناطق روستایی و عشایری به وِیژه در میان لک‌زبان‌ها اجرا می‌شود.
در این مناطق نوای چمر یا چمری جزیی تفکیک‌ناپذیر از مراسم و آیین چمر است.
کیخسرو پورناظری در این باره می‌گوید: چمري يكی از انواع موسيقی است كه در آن سُرنا و دُهل به كار برده می‌شود و با آهنگ‌های مخصوص كه زده می‌شود هيأت‌ها حالت پرشكوه، بهت‌انگيز و غم‌آلود خود را نشان می‌دهند.
طریقه اجرای چمری بدین‌گونه است که با فرارسیدن ماه محرم و روز عاشورا چند نفر از ابتدای صبح ساز و دهل‌های خود را نواخته و با این حرکت وقوع عزایی بزرگ را خبر می‌دهند.
و با نوای عزای ساز و دهل ابیاتی حزين در وصف رفتار، رشادت‌ها و مظلوميت امام حسین(ع) و يارانش به‌زبان‌های لری، لکی و كُردی برای مردم عزادار می‌خوانند.
آقای علی خوش‌تراش درباره چمر و نوای چمری با جزییات بیشتر نگاشته است: با بالا آمدن آفتاب و به نوا درآمدن سرنا و دهل در میدان چمرگاه، بستگان و اقوام صاحب عزا دور هم جمع شده و در دو صف جداگانه زن و مرد روی خطی دایره‌وار در چمرگاه صف می‌بندند. نخست مردان صف بسته و عَلم‌ها و کتل‌ها را در قسمت‌های مختلف صف جای می‌دهند، سپس زنان در انتهای صف مردان، صف بسته و پارچه‌ای سیاه را جلوی خود می‌گیرند و سپس (ایش‌ها و روکرها) در چند دسته چهار تا ۶ نفری و معمولاً در دسته‌های مختلف به همراه نوازندگان دهل و سرنا به سرودن شعرهای فی‌البداهه در رثای متوفی می‌پردازند. همسرایان ضمن سرودن همزمان شعرشان به همراه نوازندگان دهل و سرنا و به‌آرامی حول میدانی دایره‌شکل که صفوف فشردهٔ مردان و زنان میهمان آن را احاطه کردند به حرکت درمی‌آیند.
یادداشت؛ عنایت خان‌محمدی، دانش‌آموخته رشته جغرافیا، دانشگاه تربیت‌مدرس
انتهای خبر/