به گزارش شبکه اطلاع‌رسانی «مرصاد»؛ در حکمت ۳۵ نهج‌البلاغه، امام علی (علیه‌السلام) درباره پیامدهای شتاب در نسبت دادن کارهای ناپسند به مردم فرمودند:

«مَنْ أَسْرَعَ إِلَى النَّاسِ بِمَا يَكْرَهُونَ، قَالُوا فِيهِ بِمَا لَا يَعْلَمُونَ»

«کسی که کاری را که مردم خوش ندارند به سرعت به آنان نسبت دهد، مردم نیز درباره او سخنانی بر زبان می‌آورند که از حقیقت آن آگاه نیستند»

امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) در این بیان کوتاه و پرمعنا، به حقیقتی اجتماعی اشاره می‌کنند:
عیب‌جویی آشکار و نسبت دادن بدی‌ها به مردم — اگر درست باشد — سبب می‌شود آنان برای دفاع از خود، گوینده را به امور ناروا متهم کنند و گاه پرده از عیوب پنهان او بردارند.

حضرت در ادامه توصیه می‌کنند که اگر کسی خواهان حفظ آبرو و احترام خویش است، باید از سخنان آزاردهنده و آشکار کردن لغزش‌های دیگران پرهیز کند؛ چرا که واکنش طبیعی مردم، مقابله به مثل و نسبت دادن نارواهاست؛ به همین منظور، در خطبه «وسیله» آمده است:

«وَمَنْ تَتَبَّعَ مَسَاوِئَ الْعِبَادِ فَقَدْ نَحَلَهُمْ عِرْضَهُ؛ هر که در پی عیب مردم باشد، آبروی خود را به آنان بخشیده است.»

در منابع حدیثی نیز نمونه‌های روشن این حقیقت دیده می‌شود؛ علامه مجلسی در بحارالانوار نقل می‌کند که پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرمودند:
گروهی در مدینه با وجود داشتن عیب‌هایی درونی، زبان به عیب‌جویی مردم نگشودند و خداوند نیز مردم را از گفتن عیب‌های آنان بازداشت؛ آنان از دنیا رفتند در حالی که «بی‌عیب» شناخته می‌شدند.
در مقابل، گروهی که خود بی‌عیب بودند، چون درباره عیب‌های مردم سخن گفتند، خداوند برای آنان عیب‌هایی آشکار کرد که تا پایان عمر با آن‌ها شناخته شدند.

تاریخ نیز سرشار از نمونه‌هایی است که نشان می‌دهد تحقیر و عیب‌جویی، چگونه به رسوایی خود فرد انجامیده است؛ از ماجرای شاعر عرب «مغیرة بن اسود» که پس از تمسخر دیگران، خود و خاندانش به لقب زشت «ابن مطفئة السراج» مشهور شدند، تا حکایت پاسخ‌های تند حضین به برادر قتیبة بن مسلم که پرده از گذشته ناپسند او برداشت و سبب رسوایی‌اش شد.

این شواهد تاریخی و اخلاقی، همگی تأیید‌کننده سخن امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) است:
هرکس مردم را با سخنانی ناخوش آزار دهد، آنان نیز به او نسبت‌های ناروا می‌دهند و گاه پرده از عیوب پنهانش برمی‌دارند.

حکمت امام علی (علیه‌السلام) در این گفتار، یادآور یک اصل بنیادین در اخلاق اجتماعی است:
احترام به مردم، پاسداری از احترام خویش است.
پرهیز از رفتارهای تحقیرآمیز، عجله در قضاوت و آشکار ساختن لغزش‌ها، نه‌تنها حسن خلق را در جامعه تقویت می‌کند، بلکه انسان را از پیامدهای تلخ نسبت‌های ناروا و رسوایی‌های بی‌بازگشت دور می‌سازد.

انتهای خبر/