اردشیر کشاورز در گفتگو با خبرنگار گروه فرهنگی شبکه اطلاع‌رسانی «مرصاد»؛ با اشاره به پیشینه تاریخی گویش فارسی رایج در منطقه کرمانشاه، اظهار داشت: قدمت گویش فارسی کرمانشاهی به اوایل قرن سیزدهم هجری قمری و به‌طور مشخص حدود سال ۱۲۲۰ هجری قمری بازمی‌گردد که این تحوّل زبانی هم‌زمان با حضور شاهزاده محمدعلی میرزا دولتشاه، فرزند فتحعلی‌شاه قاجار در کرمانشاه رخ داد.

این پژوهشگر و تاریخ‌نویس کرمانشاهی با اشاره به زمینه‌های اجتماعی و تاریخی این رویداد افزود: سلسله قاجار در اصل تُرک‌زبان بودند و شاهان این دودمان، در نخستین سال‌های سلطنت خود تسلط چندانی بر زبان فارسی نداشتند. با این حال، زمانی که محمدعلی میرزا به‌عنوان والی غرب کشور وارد کرمانشاه شد، مترجمی به‌همراه داشت که به زبان فارسی و کُردی مسلط بود.

کشاورز ادامه داد: این مترجم وظیفه ترجمه فرامین و سخنان شاهزاده را بر عهده داشت تا مردم بتوانند مقاصد حکومت را درک کنند به مرور، همین شیوه گفتاری میان مردم شهر رواج یافت و پایه‌گذار نوعی فارسی گفتاری شد که بعدها با عنوان «گویش فارسی کرمانشاهی» شناخته شد.

وی در ادامه با تأکید بر نقش عوامل جغرافیایی و ارتباطی در شکل‌گیری این گویش گفت: موقعیت جغرافیایی کرمانشاه به‌عنوان یکی از شهرهای مرکزی در غرب ایران و محل عبور کاروان‌های زائران عتبات عالیات، بستر مهمی برای تبادل فرهنگی و زبانی فراهم کرد. 

این پژوهشگر و تاریخ‌نویس کرمانشاهی خاطرنشان کرد: تردد پیوسته بازرگانان و زائران باعث شد که مردم برای تسهیل ارتباط، از فارسی به‌عنوان زبان مشترک و معیار استفاده کنند، این تعاملات سبب شد که فارسی با ساختاری خاص و آمیخته با لهجه محلی در این منطقه رواج یابد.

وی با اشاره به نقش نهادهای آموزشی و رسانه‌ای در تغییرات زبانی منطقه تصریح کرد: با گذشت زمان و گسترش آموزش رسمی از طریق مدارس و دانشگاه‌ها، همچنین افزایش ضریب نفوذ رسانه‌ها، گویش فارسی کرمانشاهی نیز دچار تغییراتی شد و به‌تدریج با فارسی معیار هم‌گون‌تر شد. 

کشاورز با بیان اینکه مردم شهر کرمانشاه به‌طور سنتی دو گویش اصلی دارند که شامل گویش فارسی کرمانشاهی و گویش کُردی کرمانشاهی است، افزود: در عین حال، گویش کُردی کرمانشاهی نیز تحت تأثیر این فرآیند قرار گرفت، اما بسیاری از ویژگی‌های زبانی اصیل خود را حفظ کرده است. امروزه می‌توان نمونه‌هایی از این گویش دست‌نخورده را در مناطقی همچون قصرشیرین مشاهده کرد.

وی در ادامه سخنان خود به تنوع گویش‌های کردی در استان کرمانشاه پرداخت و اظهار کرد: خارج از محدوده شهری کرمانشاه، گویش غالب در میان مردم، گویش کلهری است که از روستای چشمه‌سفید به آن‌سو رواج دارد و به‌عنوان یکی از گویش‌های اصلی کُردی در منطقه شناخته می‌شود.

 کشاورز افزود: علاوه بر کلهری، گویش‌های دیگری نیز در سطح استان وجود دارند که از جمله آن‌ها می‌توان به گویش لَکی اشاره کرد که در میان طوایف لک‌زبان رایج است، و نیز گویش اورامی که بیشتر در مناطق اورامانات نظیر پاوه و جوانرود تکلم می‌شود.

وی با اشاره به اهمیت فرهنگی این گویش‌ها خاطرنشان کرد: زبان کُردی از جمله زبان‌های زنده و پویا در جهان به‌شمار می‌رود که در چندین کشور منطقه توسط میلیون‌ها نفر تکلم می‌شود و در رسانه‌های محلی استان کرمانشاه، گویش کلهری به‌طور معمول مورد استفاده قرار می‌گیرد و سهم چشمگیری در برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی دارد.

این پژوهشگر کرمانشاهی همچنین با اشاره به اقدامات صورت‌گرفته برای پاسداشت گویش‌های محلی گفت: در سال‌های اخیر، گویش لَکی نیز به‌عنوان بخشی از میراث ناملموس فرهنگی ایران، به ثبت ملی رسیده است. 

انتهای خبر/