- گروه : فرهنگی
- شماره : 102102
هنوز در کوچه‌های رمضان نوای «ربنا» می‌آید؛
نیم‌نگاهی به آئین‌های کهن «روژیتی» در کرمانشاه
آداب و رسوم ماه مبارک رمضان یکی از مباحث مهم فرهنگ مردم کرمانشاه است که به واسطه قدمتی که دارد، از قداست ویژه‌ای برخوردار است.
به گزارش خبرنگار فرهنگی شبکه اطلاع‌رسانی «مرصاد»؛ ماه مبارک رمضان در کرمانشاه، با آئین‌های کهن و سنت‌های دیرینه‌اش، همواره نمادی از همدلی، معنویت و پیوندهای اجتماعی بوده است. هرچند زندگی مدرن برخی از این رسوم را کم‌رنگ کرده، اما همچنان می‌توان با احیای این میراث ارزشمند، روح همبستگی را در جامعه زنده نگه داشت.
ماه رمضان در جای‌جای ایران مملو از آداب و رسومی است که گرچه امروزه تنها یادگاری شیرین از برخی از آن رسم و رسوم باقی‌مانده اما هنوز هم می‌توان صدای خدا را از بلندای ملکوت در این ماه زیبا شنید.
پاسداشت این سنت‌ها نه‌تنها به حفظ هویت فرهنگی کمک می‌کند، بلکه فرصتی برای تقویت اخلاق، مهرورزی و ارتباطات انسانی در میان مردم این دیار فراهم می‌آورد.
از شب‌نشینی‌های قرآنی تا مناجات‌خوانی سحر
اردشیر کشاورز در گفتگو با خبرنگار فرهنگی شبکه اطلاع‌رسانی «مرصاد»؛ اظهار داشت: ماه رمضان، ماه نزول خیر و برکت است. مردم در گذشته، چه در زمان‌های دور و چه در دوران نه‌چندان دور، همواره برای این ماه احترام خاصی قائل بودند. در آن زمان، امکانات ارتباطی امروزی وجود نداشت و مردم برای آگاهی از زمان سحر و افطار به روش‌های مختلف متوسل می‌شدند.
این پژوهشگر و تاریخ‌نویس کرمانشاهی افزود: در دوران گذشته، خبری از تلفن، رادیو و تلویزیون نبود و مردم برای اطلاع‌رسانی به روش‌های سنتی متکی بودند. یکی از این روش‌ها، اطلاع‌رسانی از طریق همسایگان بود؛ مثلاً بعد از بازگشت از حمام‌های عمومی، که در آن زمان رواج زیادی داشتند، مردم با زدن درب منازل همسایگان، آن‌ها را از زمان سحری و افطار آگاه می‌کردند. برخی نیز از طریق آوازهای خوش‌خوان یا مناجات‌های قرآنی، دیگران را بیدار می‌کردند.
کشاورز در ادامه توضیح داد: از دیگر روش‌های اطلاع‌رسانی، استفاده از بوق‌های مخصوص بود که در کوچه‌ها دمیده می‌شد و مردم را از زمان سحر آگاه می‌کرد. همچنین، در برخی محله‌ها، طبل‌های ویژه‌ای وجود داشت که افراد خاصی آن‌ها را حمل کرده و در کوچه‌ها می‌نواختند تا مردم را از خواب بیدار کنند. همه این اقدامات در جهت خیر و ثواب اخروی انجام می‌شد.
وی با اشاره به یک رسم قدیمی در کرمانشاه اظهار داشت: یکی از مهم‌ترین راه‌های اعلام وقت سحر و افطار، شلیک توپ بود. در کرمانشاه، ارتش در ماه رمضان توپی را در منطقه‌ای مرتفع مستقر می‌کرد و هنگام سحر و افطار با شلیک باروت، مردم را مطلع می‌ساخت.
کشاورز ادامه داد: این روش، به دلیل برد زیاد صدای توپ، یکی از مؤثرترین راه‌ها برای اطلاع‌رسانی در آن زمان محسوب می‌شد. بسیاری از پیرمردان و پیرزنان با شنیدن صدای توپ، عبادات خود را تنظیم کرده و زمان دقیق افطار و سحر را متوجه می‌شدند.
نقش مساجد در ماه مبارک رمضان
این پژوهشگر و تاریخ‌نویس کرمانشاهی در ادامه به نقش مساجد در این ماه اشاره کرد و گفت: مساجد، در کنار کارکرد مذهبی خود، محلی برای تجمع و اطلاع‌رسانی نیز بودند. در مساجد بزرگی مانند مسجد عمادالدوله، مسجد شاهزاده رضا و مسجد زرگرها، مردم برای عبادت و استماع مناجات گرد هم می‌آمدند.
وی همچنین خاطرنشان کرد: مساجد کرمانشاه از دیرباز جایگاه ویژه‌ای در برگزاری مراسم مذهبی داشتند. برای مثال، مسجد جلیلی که در سال ۱۱۸۵ هجری قمری ساخته شد، از نخستین مساجد این شهر به شمار می‌رود. پس از آن، مسجد جامع، مسجد دولت‌شاه و دیگر مساجد تاریخی احداث شدند و همچنان در برگزاری مراسم ماه رمضان فعال هستند.
شب‌نشینی‌های قرآنی و افطاری‌های مردمی
کشاورز درباره برگزاری جلسات قرآن در این ماه گفت: یکی از سنت‌های رایج، تشکیل محافل قرآنی در منازل بود. مردم دور هم جمع می‌شدند، قرآن می‌خواندند و اگر کسی در قرائتش اشتباهی داشت، فردی که مسئول جلسه بود، او را اصلاح می‌کرد. این جلسات تا زمان سحر ادامه داشت و پس از آن، افراد به خانه‌های خود بازمی‌گشتند تا برای روزه‌داری آماده شوند.
وی درباره سنت افطاری‌دادن نیز گفت: افطاری‌ها عمدتاً در مساجد یا منازل افراد خیر برگزار می‌شد. در بسیاری از موارد، غذاهای مقوی مانند بلغور، ماش، عدس و نخود در این سفره‌ها یافت می‌شد. افراد مستمند و روزه‌داران برای بهره‌مندی از این سفره‌های پر برکت به مساجد مراجعه می‌کردند.
وی در بخش دیگری از سخنانش، به برگزاری مراسم روضه و عزاداری در ماه رمضان اشاره کرد و گفت: روضه‌خوانی و عزاداری‌ها نیز بخشی از فرهنگ مردم در این ماه بود. این مراسم در باغ‌ها، حسینیه‌ها و تکایا برگزار می‌شد و مردم برای تبرک و توسل در این مجالس حضور می‌یافتند.
کشاورز خاطرنشان کرد: امروزه با وجود فناوری‌های نوین، اطلاع‌رسانی بسیار آسان شده است، اما خاطرات و سنت‌های گذشته همچنان در ذهن بسیاری از ما زنده است. آنچه مهم است، حفظ روحیه جمعی، کمک به نیازمندان و تداوم سنت‌های زیبای اسلامی در ماه مبارک رمضان است.
جایگاه ویژه «کاسه همسا» در افطار ماه رمضان
عزیز مصطفایی در گفتگو با خبرنگار فرهنگی شبکه اطلاع‌رسانی «مرصاد»؛ اظهار داشت: برخی از آداب و رسوم مردم مناطق کُردنشین در ماه مبارک رمضان، با گذر زمان دستخوش تغییر شده‌اند؛ برخی کم‌رنگ شده یا به فراموشی سپرده شده‌اند، اما برخی همچنان در میان مردم رواج دارند.
این دانش‌آموخته مردم‌شناسی افزود: یکی از رسوم برجسته در این مناطق، مهمان‌نوازی و پذیرایی از روزه‌داران هنگام افطار است. خانواده‌ها، بسته به توان مالی خود، با تهیه انواع غذاها و به‌ویژه شیرینی‌های سنتی، تلاش می‌کنند این آئین را زنده نگه دارند.
وی گفت: در میان سنت‌های افطاری در کرمانشاه، «کاسه همسا» جایگاه ویژه‌ای دارد. همچنین، توزیع نذری میان همسایگان از دیگر آداب این دیار است. غذاهایی همچون آش عباسعلی، که قدمتی حدود ۲۰۰ ساله دارد، هلیسه (یا همان هلیم)، چنگال (خوراکی تهیه‌شده از نان و روغن حیوانی)، بژی، حلوا و شله‌زرد از جمله خوراک‌هایی هستند که در این ایام برای افطار آماده می‌شوند.
مصطفایی تصریح کرد: در زبان کُردی، روزه‌داری با واژگانی مانند «روژه»، «روژیتی» و «روژوانی» شناخته می‌شود. در گذشته، افرادی داوطلبانه هنگام سحر، خانه‌های دیگران را دق‌الباب کرده و اهالی را برای سحری بیدار می‌کردند. هرچند با ظهور وسایل ارتباطی مدرن، این رسم تا حد زیادی کم‌رنگ شده، اما همچنان در برخی روستاها دیده می‌شود.
این دانش‌آموخته مردم‌شناسی بیان کرد: از دیگر آئین‌های مذهبی رایج در این ماه، اقامه نماز جماعت و برگزاری جلسات روخوانی قرآن در مساجد و تکایا است. این محافل، به‌ویژه با حضور جوانان و نوجوانان، حال و هوای خاصی به خود می‌گیرند و شور معنوی این ایام را دوچندان می‌کنند.
مصطفایی تصریح کرد: در مجموع، ماه مبارک رمضان علاوه بر جنبه‌های عبادی، فرصتی برای محبت همسایگان، تقویت روابط اجتماعی و ترویج فرهنگ کمک به یکدیگر است.
به گزارش شبکه اطلاع‌رسانی «مرصاد»؛ ماه رمضان برای مسلمانان تنها یک آئین مذهبی نیست، بلکه فرهنگی ریشه‌دار و اصیل است که در تار و پود زندگی آنان نهادینه شده است. این ماه، فرصتی برای تعمیق معنویت، تقویت پیوندهای اجتماعی و بازآفرینی ارزش‌های انسانی است. مسلمانان سراسر جهان، فارغ از تفاوت‌های قومی و جغرافیایی، در این ماه با روزه‌داری، عبادت و نیکوکاری، به تزکیه روح و تقویت حس همدلی می‌پردازند.
با این حال، زندگی مدرن و ماشینی بسیاری از سنت‌های زیبا و دیرینه ماه رمضان را تحت‌الشعاع قرار داده و برخی از این رسوم که نقشی اساسی در همبستگی اجتماعی دارند، کم‌رنگ‌تر شده‌اند. این در حالی است که حفظ و احیای این ارزش‌ها می‌تواند به تقویت همدلی و انسجام در جوامع مسلمان کمک کند. زنده نگه‌داشتن این فرهنگ، نه‌تنها بر پایداری هویت دینی تأثیرگذار است، بلکه بستری برای ترویج اخلاق‌مداری و نوع‌دوستی در سطح جهانی فراهم می‌آورد.
انتهای خبر/
