به گزارش شبکه اطلاع‌رسانی «مرصاد»؛ دهم سپتامبر مصادف با بیستم شهریورماه روز جهانی پیشگیری از خودکشی نام‌گذاری شده است؛ این روز برای افزایش آگاهی عمومی نسبت به خودکشی و پیشگیری از آن در نظر گرفته شده است. 

«مجمع جهانی پیشگیری از خودکشی» (IASP) با همکاری «سازمان بهداشت جهانی» (WHO) و «فدراسیون جهانی سلامت روان» این روز را برگزار می‌کنند؛ سازمان ملل متحد یک «سیاست‌نامه پیشگیری از خودکشی» را در دهه ۱۹۹۰ منتشر کرد که بسیاری کشورها از آن برای پیشگیری از خودکشی پیروی می‌کنند. 

خودکشی به عنوان یک آسیب اجتماعی محسوب می‌شود که هر سال تقریباً یک  درصد از مردم جهان بر اثر خودکشی جان‌شان را از دست می‌دهند و این یک زنگ خطر بحران انسانی است.  

شایان ذکر است، طبق آمار سال گذشته ایران در میان کشورهای اسلامی در جایگاه سوم است و در جهان جایگاه پنجاه و هشتم را دارد. 

سالانه حدود یک میلیون نفر در جهان به علت خودکشی جان خود را از دست می‌دهند

علی پرندین در گفتگو با خبرنگار اجتماعی شبکه اطلاع‌رسانی «مرصاد»؛ با بیان اینکه ساده‌ترین تعریفی که برای خودکشی عنوان شده اقدام عامدانه در جهت کشتن خود است، اظهار داشت: خودکشی در میان جوانان و نوجوانان آمار بسیار بالاتری نسبت به بقیه رده‌های سنی دارد به ویژه خودکشی را می‌توان بیشتر در میان جوانان ۱۵ تا ۲۴ساله دید. 

این کارشناس‌ارشد روانشناسی و معاون بهزیستی شهرستان کرمانشاه افزود: خودکشی در چهار دسته شامل خودکشی خودخواهانه، خودکشی دگرخواهان، خودکشی ناشی از ناهنجاری‌های اجتماعی - رفتاری و خودکشی جبرگرایانه دسته‌بندی می‌شود.  

وی با بیان اینکه عوامل زیستی - محیطی و هم عوامل ژنتیکی بر روی خودکشی تأثیرگذار هستند، گفت: به نظر می‌رسد که تأثیر عوامل محیطی و فرهنگی بر روی خودکشی بیشتر از عوامل ژنتیکی است. 

پرندین خاطرنشان کرد: از عوامل ژنتیکی خودکشی می‌توان به کاهش هورمون سروتونین در بدن اشاره کرد هر زمان که این ماده در بدن انسان کاهش پیدا کند انسان دست به رفتارهای پر خطری می‌زند که از جمله می‌تواند خودکشی باشد. 

وی تصریح کرد: عوامل فرهنگی و محیطی در ارتباط با خودکشی قابل کنترل‌تر هستند برای مثال در اختیار گذاشتن آموزش‌های لازم در خصوص خودکشی، انتشار گزارش‌ها و یادداشت‌های مفید در رسانه‌ها در ارتباط با جوانب مختلف آن در جلوگیری از اقدام به خودکشی و کاهش آن بسیار مؤثر هستند.  

پرندین افزود: طبق آمارهای موجود سالانه حدود یک میلیون نفر در جهان به علت خودکشی جان خود را از دست می‌دهند هرچند که اقدام به خودکشی بسیار بیشتر از این آمار است شاید بتوان گفت بین ۱۰ تا ۲۰ برابر این رقم در دنیا سالانه اقدام به خودکشی می‌کنند. 

وی گفت: طبق بررسی‌های انجام‌شده طی ۳۰ سال گذشته خودکشی در جهان ۳۰۰ درصد افزایش پیدا کرده است و این نشان می‌دهد که با وجود رشد تکنولوژی در جهان در روابط فردی و اجتماعی با معضلات بسیاری روبرو هستیم.  

پرندین تصریح کرد: میانگین نرخ خودکشی در جهان در هر ۱۰۰ هزار نفر حدود پنج تا ۶ نفر است در دنیا اولین رده خودکشی به کشور لیتوانی با ۴۶ نفر در هر ۱۰۰ هزار نفر اختصاص دارد پس از آن کشور روسیه با ۴۱ نفر در رده دوم قرار می‌گیرد. 

وی خاطرنشان کرد: آمار خودکشی در کشورهای تازه استقلال‌یافته شوروی سابق و سپس کشورهایی همچون سریلانکا، مجارستان و ژاپن نیز بالاست، اقدام به خودکشی در زنان بیشتر از مردان است چین تنها کشوری است که در آن زنان بیشتر از مردان خودکشی موفق دارند.  

پرندین گفت: در تمام کشورهای جهان خودکشی موفق در مردان بیشتر است اما در این کشور خودکشی زنان بیشتر از مردان است یکی از دلایل بیشتر بودن نرخ خودکشی در مردان نسبت به زنان عامل بیشتر بودن جرأت‌ورزی در آن‌ها است. 

وی ادامه داد: مردان برای خودکشی دست به کارهایی می‌زنند که خودکشی آن‌ها را موفق‌تر می‌کند، زنان به دلایل خصوصیات شخصیتی همچون رنجیده خاطرشدن و دل‌شکستگی اقدام به خودکشی بیشتری دارند اما راهکارها و عواملی که برای خودکشی انتخاب می‌کنند بسیار کم‌خطرتر است و به همین دلیل شاهد هستیم که موفقیت خودکشی در آن‌ها نسبت به مردان بسیار کمتر است. 

پرندین تصریح کرد: در ایران نرخ خودکشی ۶ نفر در هر ۱۰۰ هزار نفر است که در رتبه ۵۸ جهان قرار می‌گیرد، در کل می‌توان گفت حدود یک درصد از کل مرگ و میر در جهان به خودکشی اختصاص دارد. 

بالابودن آمار خودکشی در استان‌های غربی

وی با اشاره به اینکه اقدام به خودکشی در استان‌های غربی نسبت به استان‌های دیگر بیشتر است، گفت: استان کرمانشاه نیز پس از استان ایلام در رتبه دوم خودکشی در کشور قرار می‌گیرد و استان‌های لرستان، همدان، گلستان و چهار محال و بختیاری نیز در رتبه‌های بعدی قرار می‌گیرند. 

پرندین افزود: از نشانه‌های خودکشی می‌توان به این موارد اشاره کرد: ژست خودکشی، پیمان‌های خودکشی که بین دو نفر منعقد می‌شود که معمولاً عاشق و معشوق یکدیگر هستند و خودکشی‌های گروهی یا دسته جمعی که در اثر تصمیم یک جمع به وقوع می‌پیوندد. 

وی خاطرنشان کرد: از روش‌های خودکشی نیز می‌توان این موارد را ذکر کرد: حلقه‌آویزکردن، خودسوزی، مسمومیت با قرص و سموم شیمیایی. 

پرندین با بیان اینکه معمولاً کسانی که دَم از خودکشی می‌زنند به مرور زمان آن را باور می‌کنند همیشه کسانی که جنون دارند دست به خودکشی نمی‌زنند و تنها ۱۰ درصد از افرادی که تا به حال خودکشی کرده‌اند جنون داشته‌اند بیشتر افرادی که دست به خودکشی زده‌اند از لحاظ رفتارهای اجتماعی در حالت نرمالی بوده‌اند.  

وی تصریح کرد: برخی معتقدند که هیچ‌کس نمی‌تواند مانع فردی شود که قصد خودکشی دارد این جمله کاملاً غلط است و می‌توان گفت روانشناسان، مشاوران، مددکاران اجتماعی و دیگر افراد نقش به‌سزایی در جلوگیری از اقدام به خودکشی ایفا می‌کنند. 

این کارشناس‌ارشد روانشناسی گفت: برخی از نشانه‌های هشداردهنده خودکشی عبارتند از: تأخیر در عادت‌های خورد و خوراک و خواب، کناره‌گیری از دوستان، مصرف مواد مخدر و الکل، بی‌توجهی غیرعادی به سر و وضع، تغییرات شخصی قابل ملاحظه. 

وی ادامه داد: از عوامل پرخطر خودکشی نیز می‌توان این موارد را ذکر کرد: تغییر در رفتارهای روزمره، انزوا و کناره‌گیری، دوره‌های پرخاشگری انفجار، سبک زندگی  بی‌منطق. 

پرندین گفت: از عوامل محافظت کننده‌ای که باعث می‌شود یک فرد دست به خودکشی نزند از جمله خانواده و دوستان، داشتن عزت نفس فردی، داشتن ارتباط با طبیعت و حیوانات، ارتباط با مشاوره و روان درمانگر، و مصرف دارو. 

وی تأکید کرد: مهم‌ترین کاری که به منظور کمک به فردی که قصد دارد اقدام به خودکشی کند می‌توان انجام داد این است که ساکت باشیم و به حرف‌هایش گوش دهیم زیرا کسی که می‌خواهد خودکشی کند دوست ندارد که در همان لحظه اول دیگران او را نصیحت کنند و از سختی‌ها و تجربیات خود برای او بازگو کنند لذا تنها چیزی که او می‌خواهد این است که طرف مقابل به او گوش کند او شدیداً نیازمند است که احساسات خود را با حرف‌زدن خالی کند بنابراین در مواجهه با این افراد باید فرصت حرف‌زدن و شنیده‌شدن را در اختیار آن‌ها قرار دهیم. 

آمار خودکشی در شهریورماه بیشتر است 

فاطمه خالوان در گفتگو با خبرنگار اجتماعی شبکه اطلاع‌رسانی «مرصاد»؛ اظهار داشت: قربانیان افکار خودکشی اغلب کسانی هستند که در فشار روحی و روانی بسیار زیادی قرار دارند و زندگی برای آن‌ها معنایی ندارد این عوامل باعث می‌شود تا این افراد با کوچک‌ترین مسئله‌ای که نسبت به اوضاع پیرامونی آن‌ها رخ می‌دهد اقدام به خودکشی کنند زیرا فکر می‌کنند مسئله‌ای که در زندگی آن‌ها رخ داده هیچ‌گاه نمی‌تواند حل شود. 

این دانش‌آموخته دکترای روانشناسی سلامت و استاد دانشگاه افزود: نگرش افرادی که دست به خودکشی می‌زنند نسبت به وقایعی که در اطرافشان رخ می‌دهد منفی است، آن‌ها آینده خود را مبهم می‌دانند و خود را افرادی افسرده و غمگین حس می‌کنند. 

وی ادامه داد: زندگی برای این افراد بی‌معنی شده و هیچ واقعیت خوشحال کننده‌ای را برای خود متصور نمی‌شوند و مرگ را راهی می‌دانند برای خروج از بن‌بستی که در آن گیر کرده‌اند.  

خالوان ادامه داد: آمار خودکشی معمولاً در شهریورماه و ماه‌های اولیه سال تحصیلی نسبت به ماه‌های دیگر به‌ویژه در میان دانش‌آموزان بیشتر از اقشار دیگر است اکثر دانش‌آموزانی که اقدام به خودکشی می‌کنند در واقع علاقه‌ای به ادامه تحصیل ندارند برخی دیگر از آن‌ها نیز نمی‌توانند خود را با محیط و دانش‌آموزان جدید وفق دهند و با آن‌ها ارتباط برقرار کنند لذا موقعیت جدید را برای خود سخت می‌دانند. 

وی در بخش دیگری از سخنانش گفت: نمی‌توان نقش فضای مجازی را در ارتباط با خودکشی نادیده گرفت گاهی در این فضا برخی دختران و پسران با یکدیگر ارتباط دوستی برقرار می‌کنند که با از میان رفتن این رابطه دوستی که در اصطلاح به آن شکست عشقی می‌گویند یکی از طرفین به دلیل وابستگی کاذبی که به وجود آمده و قطع آن ممکن است دست به خودکشی بزند.  

این استاد دانشگاه تصریح کرد: گاهی اوقات دانش‌آموزان و قشر نوجوان و جوان فیلم‌هایی را می‌بینند که به الگویی برای خودکشی آن‌ها مبدل می‌شود این افراد به دلیل هم‌زادپنداری با شخصیت‌ها و وقایع موجود در فیلم و به وجود آمدن فضایی مساعد ممکن است افکار خودکشی را در خود تقویت کنند لذا فضای مجازی مطمئناً در بروز خودکشی بی‌تأثیر نیست.  

وی خاطرنشان کرد: جامعه‌شناسان و روانشناسان بر این باورند که نباید آمار خودکشی را در یک جامعه فاش کرد، به جای رسانه‌ای کردن آمار و مصادیق خودکشی بهتر است اقدامات، کمک‌ها و راه حل‌هایی در راستای پیشگیری و کاهش از آن صورت گیرد. 

برشمردن عوامل مؤثر بر خودکشی

خالوان گفت: افرادی که دچار وسواس فکری می‌شوند معمولاً چندین بار اقدام به خودزنی و یا خودکشی می‌کنند و باید از طریق روانپزشک حتماً دارو مصرف کنند همچنین کسانی که دست به خودکشی می‌زنند پیش‌زمینه افسردگی را دارند این افراد معمولاً نمی‌توانند هیجانات خود را به شکل صحیحی تنظیم کنند کسانی که افسرده هستند باید در معرض فعال‌سازی رفتاری قرار بگیرند و آموزش‌های لازم در اختیار آن‌ها قرار بگیرد. 

وی افزود: برخی افراد به سختی می‌توانند هیجانات خود را تنظیم کنند و اگر در موقعیت خشم قرار بگیرند و چیزی باب میل آن‌ها نباشد به سمت و سوی خودکشی گرایش پیدا می‌کنند. 

این روانشناس تصریح کرد: عواملی همچون ژنتیک، فضای مجازی، اطرافیان، فقر و موقعیتی که فرد در آن قرار می‌گیرد همگی بر روی افکار خودکشی مؤثر هستند، گاهی فرد در موقعیت‌هایی قرار می‌گیرد که می‌خواهد به ابراز عقیده بپردازد اما می‌بیند که حرف‌های او توسط دیگران شنیده نمی‌شود و تکرار این وضعیت موجب می‌شود تا فرد احساس بدی در خود پیدا کند و به سمت و سوی خودکشی سوق پیدا کند.  

وی با بیان اینکه بیشتر افراد با سنین پایین به خودکشی فکر می‌کنند، گفت: باید به نوجوانان و جوانانی که افکار خودکشی را در خود می‌پرورانند کمک کرد تا به زندگی خود به هر نحو ممکن معنا دهند باید به آن‌ها فهماند که اگر در موقعیت سختی قرار دارند این سختی برای آن‌ها همیشگی نیست و باید برای مواجهه با این سختی‌ها تلاش کرد و راه حل‌های مناسبی برای رفع آن‌ها پیدا کرد. 

خالوان گفت: گاهی افراد از مدیریت خشم، استرس و هیجان برخوردار نیستند و با وسواس‌های فکری زیادی درگیر هستند در این صورت بهتر است این افراد را به سمت راه حل‌های منطقی سوق داد و به آن‌ها کمک کرد تا به مرحله‌ای از آگاهی برسند که مفهوم «اینجا و اکنون» برای آن‌ها مهم باشد.  

وی تصریح کرد: افراد نباید خود را درگیر گذشته‌ای کنند که سپری شده است و یا آینده‌ای که هنوز نیامده است در این صورت به این افراد کمک می‌شود تا به جای قدم نهادن در مسیر افکار خودکشی به سوی پیدا کردن راه حل حرکت کنند.  

روش درمانی «بتا» برای جلوگیری از خودکشی مؤثر است

خالوان افزود: یکی از راه‌حل‌هایی که روانشناسان مشاوران و درمانگران در رابطه با افراد درگیر با افکار خودکشی ارائه می‌دهند روش درمانی «بتا» است، بتا کلمه مخفف است که از سه کلمه بپرس، ترغیب کن و ارجاع بده برگرفته شده است.  

این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: فردی که می‌خواهد اقدام به خودکشی کند نیاز به شنیده‌شدن دارد پس روانشناس با سؤالاتی همچون آیا می‌خواهی خودکشی کنی؟ او را ترغیب به حرف‌زدن کند، در لابه‌لای این پرسش و پاسخ‌ها باید کاری کرد که هیجانات فرد تنظیم شود افراد راغب به خودکشی احساسات و افکار منفی بسیاری در خود به صورت نهفته و آشکار دارند. 

وی بیان کرد: کسی که می‌خواهد افکار یک فرد متمایل به خودکشی را قضاوت کند باید ابتدا با دقت به حرف‌های او گوش کند و به عبارتی او را بشنود و بفهمد و حتی اگر لازم است با او همدلی و همدردی کند سپس در صورت وجود مشکل بر سر راه این فرد باید راه حل‌های لازم را با او به اشتراک گذاشت و برای پیدا کردن راه حل به او کمک کرد تا در نهایت مشکل او حل شود. 

بهره‌گیری یک هزار و ۵۰۰ مددجوی بهزیستی از خدمات پیشگیری از خودکشی

مریم رجبی در گفتگو با خبرنگار اجتماعی شبکه اطلاع‌رسانی «مرصاد»؛ اظهار داشت: مهم‌ترین انگیزه‌ها یا به تعبیر بهتر علت‌های خودکشی ریشه در بحران‌های اقتصادی یعنی فقر دارد که در استان کرمانشاه بیشتر دلیل آن اقتصادی است. 

کارشناس مسئول دفتر مشاوره اداره‌کل بهزیستی کرمانشاه افزود: موضوع فوق منجر به شکل‌گیری زنجیره‌واری از علت‌های دیگر همچون بحران‌های هویتی، احساس یأس و ناامیدی، نداشتن چشم‌انداز برای آینده، بیکاری و مهم‌تر از همه طردشدن است. 

وی با بیان اینکه ضعف در نظام‌های حمایتی رسمی و اجتماعی و غیررسمی بر دامنه این مسأله افزوده است، گفت: البته دلایل دیگری همچون بیماری، معلولیت یا برخی بحران‌های سنین نوجوانی به ویژه برای خانواده‌های فروپاشیده نیز وجود دارد.  

رجبی در ادامه خاطرنشان کرد: سالانه حدود یک هزار و ۵۰۰ نفر به‌صورت مستقیم از خدمات بهزیستی در زمینه پیشگیری از خودکشی استفاده می‌کنند و بالغ بر ۱۰ هزار نفر که دارای افکار خودکشی بوده یا در خانواده آن‌ها سابقه خودکشی وجود داشته به صورت غیرمستقیم از مشاوره و خدمات روانشناسی ارتقایی این سازمان بهره‌مند می‌شوند. 

وی ادامه داد: بیشترین واقعه خودکشی در طیف سنی مربوط به متولدین دهه ۶۰ بوده و پس از آن نوجوانان بیشترین نرخ خودکشی را دارند و حتی بین قومیت‌های مختلف نیز تفاوت معناداری در نرخ خودکشی وجود دارد. 

رجبی گفت: زنان بیشتر از مردان خودکشی کامل و اقدام به خودکشی دارند اما میزان موفقیت در خودکشی در میان مردان بیشتر از زنان است؛ برخی محلات و شهرستان‌ها نیز به شکل معناداری بیشتر از سایر مناطق خودکشی دارند.  

وی با اشاره به اینکه اثرات محیطی و اجتماعی در خودکشی تعیین‌کننده‌تر و مؤثرتر از عوامل ژنتیکی است، گفت: عامل ژنتیکی تنها ممکن است در شرایطی به عنوان یک عامل تسهیل‌کننده عمل کند برای مثال یک نوجوان که به لحاظ ژنتیکی ضعیف است ممکن است در محیط مدرسه آسیب‌پذیرتر باشد وگرنه چیزی به اسم ژن خودکشی معنایی ندارد و مطالبی که در این زمینه منتشر می‌شود مستند و قابل اعتماد نیست. 

رجبی خاطرنشان کرد: هرگونه برنامه پیشگیری باید به مثابه جعبه‌ابزار نگریسته شود در یک بعد باید ابعاد روانی مورد توجه قرار بگیرد تا فرد بازیابی و به تعبیری توانبخشی شود.  

وی افزود: مراحل بعدی توانمندسازی است که باید مسائل فرد حل‌شده و سبک زندگی وی تغییر کند، برنامه‌های اجتماع محور و ایجاد سیستم‌های حمایتی از گروه‌های خاموش اهمیت بنیادینی دارد. 

رجبی گفت: کرمانشاه هم‌اکنون رتبه چهارم را دارد که نسبت به سال قبل که رتبه سوم بود اندکی بهتر شده است، اما متأسفانه وضعیت اصلاً مناسب نبود هر چند نرخ رشد آن اندکی کندتر شده است، در این زمینه اجرای برنامه‌های فراگیرتر و بلندمدت‌تر ضرورت خواهد داشت. 

وی با بیان اینکه نمی‌توان تخمین دقیقی از تعداد پیشگیری‌های قطعی ارائه کرد، گفت: برنامه‌های مختلفی در سطوح مختلفی اجرا می‌شود که بنا به بضاعت و بودجه بهزیستی تلاش می‌شود تا بیشترین اثربخشی را داشته باشد. 

به گزارش شبکه اطلاع‌رسانی مرصاد، باورهای قومیتی، حس نابرابری که نشأت گرفته از فضای مجازی است، استرس و اضطراب ناشی از بی‌هویتی که عمدتاً در مناطق حاشیه‌نشین مشاهده می‌شود، مشکلات اقتصادی و عاطفی در برهه‌های مختلف زندگی در افزایش آمار خودکشی نقش دارند. 

در این میان نقش رسانه‌ها و نهادهای اجتماعی و آموزشی در پیشگیری از خودکشی بسیار پررنگ  است؛ ضمن اینکه ضرورت مراقبت روانی از جوانان و نوجوانان، تعامل و فعالیت‌های اجتماعی و نیز تقویت معنویت (همانند حرام بودن خودکشی در اسلام) بخشی از راهکارهایی است که کارشناسان این حوزه برای مقابله با خودکشی پیشنهاد می‌کنند. 

انتهای خبر/