به گزارش خبرنگار گروه فرهنگی شبکه اطلاع‌رسانی «مرصاد»؛ ایمان عشایری صبح امروز یک‌شنبه در نشست تخصصی که به مناسبت روز جهانی بناها و محوطه‌های تاریخی در سالن اجتماعات اداره‌کل میراث فرهنگی استان کرمانشاه برگزار شد، با تأکید بر اهمیت بررسی ساختگاه بناهای تاریخی پیش از ورود به تحلیل سازه‌ای اظهار داشت: باید ابتدا شناخت دقیقی از وضعیت ساختگاه محل احداث بنا داشته باشیم و پس از آن، وارد بررسی خود بنا شویم. این موضوع که به‌ اصطلاح بنا یا ساختاری بر روی زمین ساخته شده، نباید ما را از اهمیت زمین زیرین غافل کند؛ چرا که جنس و مشخصات زمین، نقشی به‌ مراتب کمتر از خود بنا ندارد.

این عضو هیأت علمی دانشگاه رازی کرمانشاه افزود: ما در اینجا درباره بناهایی صحبت می‌کنیم که دارای ارزش تاریخی هستند و به همین دلیل، باید از هرگونه روشی که آثار مخرب بر این مجموعه‌ها داشته باشد، پرهیز کرد. هدف ما شناسایی دقیق بدون وارد کردن آسیب به بناهاست.

وی با اشاره به تحلیل لرزه‌ای ساختمان‌ها، گفت: در دسته شناسایی لرزه‌ای سازه‌ها، عمدتاً تحت عنوان کلی «تحلیل پاسخ لرزه‌ای ساختار» عمل می‌شود. برای این منظور، باید کمیت‌هایی از ساختار استخراج کنیم، مانند فرکانس طبیعی ساختمان، که اطلاعاتی درباره جنس زمین زیر پای بنا به ما می‌دهد.

وی ادامه داد: در مرحله‌ای پیشرفته‌تر، باید پروفیل سرعت انتشار امواج لرزه‌ای نیز تعیین شود. همان‌طور که می‌دانیم، زلزله با حرکات رفت‌ و برگشتی و ارتعاشی، موجب آسیب به ساختارها می‌شود. شناخت مسیر انتشار این امواج، اهمیت بسیاری در مطالعات مقاوم‌سازی دارد.

این عضو هیأت علمی دانشگاه رازی کرمانشاه با ذکر مثالی خاطرنشان کرد: در مطالعاتی که انجام دادیم، مشخص شد که حتی در یک پهنه شهری کوچک، تأثیر زلزله بر سازه‌ها می‌تواند کاملاً متفاوت باشد. تفاوت در ساختگاه، نوع زمین و ساختار بنا می‌تواند منجر به واکنش‌های متفاوت در برابر زلزله شود.

وی تصریح کرد: در همین راستا، هدف ما دستیابی به شتاب لرزه‌ای متناسب با ساختگاه است. برای این منظور، از روش‌هایی همچون آزمایش‌های محلی، بررسی رخدادهای زلزله گذشته و همچنین شبیه‌سازی استفاده می‌کنیم.

عشایری افزود: در صورت در اختیار داشتن ابزار مناسب، ثبت رخدادهای طبیعی، یک سرمایه برای آینده خواهد بود. اما در صورت نبود این امکان، سناریوسازی و شبیه‌سازی‌های عددی به کمک ما می‌آیند.

وی درباره شناسایی مشخصات بنا گفت: باید اطلاعات دقیق از مشخصات هندسی و ساختاری بنا، از جمله دیوار، گنبد، جرز و نوع مصالح آن استخراج شود. این اطلاعات از طریق بازدید میدانی و بررسی اسناد فراهم می‌شود. در اینجا نقش اداره‌کل میراث فرهنگی در تهیه اسناد و مدارک بسیار مهم است.

این استاد دانشگاه رازی ادامه داد: پس از آن، باید مشخصات مکانیکی مصالح همچون آجر، چوب یا خشت تعیین شود. برای این منظور یا باید به اسناد مشابه استناد کرد، یا آزمایش‌هایی انجام داد، به شرط آن‌که این آزمایش‌ها آثار مخربی بر بنا نداشته باشند.

عشایری در ادامه با تأکید بر اهمیت شناخت رفتار لرزه‌ای بنا افزود: در نهایت، باید به دنبال بررسی عملکرد بنا در برابر زلزله باشیم. آزمایش‌هایی که در این مرحله انجام می‌دهیم، باید به گونه‌ای طراحی شوند که هیچ‌گونه آسیبی به سازه وارد نکنند.

وی در بخش دیگری از سخنان خود به مطالعات انجام‌شده در کرمانشاه اشاره کرد و گفت: در مطالعات ما روی مجموعه‌ای شامل ۱۰ مسجد تاریخی و دو بنای شاخص دیگر یعنی تکیه بیگلربیگی و دبیرستان کزازی تمرکز شد. این بناها، به‌ غیر از یک مورد، همگی قدیمی بوده و برخی بیش از ۱۳۰ سال قدمت دارند.

وی افزود: در دوران کرونا، حدود سال‌های ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۱، مطالعاتی انجام شد که هم شامل داده‌های تاریخی بود و هم تحلیل‌های فنی. یکی از این مطالعات در مسجد آقا رحیم ملاها واقع در خیابان جوانشیر کرمانشاه صورت گرفت. این مسجد میان دو بازار مهم قرار دارد و داده‌برداری‌ها با نصب سنسورهای ارتعاشی در نقاط مختلف بنا انجام شد.

عشایری با اشاره به نحوه ثبت داده‌ها اظهار داشت: سنسورها روی گنبد، بام، ستون‌ها و سطح زمین نصب شدند تا ارتعاشات سه‌جهته بنا ثبت شود. اطلاعات به‌دست‌آمده گرچه در ظاهر ساده‌اند، اما شامل داده‌هایی ارزشمند نظیر فرکانس طبیعی ساختگاه، فرکانس طبیعی خود بنا و سرعت امواج P و S هستند.

وی خاطرنشان کرد: در یکی از نمونه‌های ثبت‌شده در مسجد آقا رحیم آل‌اقا، مشخص شد که ارتعاشات بیشتر در امتداد شرقی‌ـ‌غربی تقویت می‌شوند. این یافته می‌تواند در پیش‌بینی آسیب‌پذیری سازه در سناریوهای زلزله آینده مؤثر باشد.

این استاد دانشگاه رازی گفت: در این مرحله، باید به ارزیابی سختی بنا، دیوارها و اجزای سازه‌ای پرداخت و با استفاده از داده‌های استخراج‌شده، مدل‌سازی رایانه‌ای انجام داد. سپس با اعمال سناریوهای لرزه‌ای، آسیب‌پذیری بنا سنجیده می‌شود.

عشایری تأکید کرد: در مطالعات مربوط به بناهای تاریخی، باید به‌خاطر داشت که یک بنای تاریخی را نمی‌توان از اقلیم و زمینه فرهنگی آن جدا کرد. همان‌طور که بنا بخشی از ساختار زمین است، ضمیر زمین نیز بخشی از هویت آن به شمار می‌رود. باید از روش‌هایی استفاده کنیم که غیر مخرب باشند و سازه را در قالبی کل‌نگر و با نگاه جامع مورد بررسی قرار دهند.

وی در پایان خاطرنشان کرد: فلات ایران در کمربند لرزه‌خیز جهان قرار دارد و عمده زلزله‌های کشور ناشی از برخورد صفحه عربی و صفحه اوراسیاست. استان کرمانشاه نیز بر پهنه زاگرس چین‌خورده واقع شده که از شمال‌غرب تا جنوب ایران امتداد دارد.

انتهای خبر/