به گزارش شبکه اطلاع‌رسانی «مرصاد»؛ در جهان مدرن، واژه‌ها نه فقط حامل معنا، بلکه ابزار تولید واقعیت و تثبیت هویت‌اند. «خلیج فارس» تنها یک اسم نیست یک معادله ژئوپلیتیکی است که در آن، هویت تاریخی ایران، حاکمیت ملی، و انسجام جغرافیایی در قالب یک واژه متبلور می‌شود. نهم اردیبهشت، سالروز اخراج استعمارگران پرتغالی از آب‌های جنوبی ایران، نقطه عطفی برای بازخوانی این حقیقت فراموش‌نشدنی است: خلیج فارس، نقطه تقاطع تاریخ، حقوق و قدرت است.

در دستگاه گفتمانی جمهوری اسلامی ایران، نام‌ها بخشی از محتوای حاکمیت محسوب می‌شوند. «خلیج فارس» به‌عنوان نماد حافظه جمعی ایرانیان، در لایه‌های حقوقی، فرهنگی و تمدنی تثبیت شده و جایگزینی آن، اقدامی علیه بنیان‌های حقوقی هویت ملی تلقی می‌شود.

این گفتمان، با تکیه بر «اصل تداوم هویتی سرزمین‌ها» (Continuity of Territorial Identity)، از قواعد تثبیت‌یافته حقوق بین‌الملل برای دفاع از واقعیت تاریخی بهره می‌گیرد. هر نقشه، سند و متن تاریخی که این نام را در خود دارد، بخشی از کارنامه حقانیت حقوقی ایران در دفاع از مرزهای نرم و سخت خود است.

تحریف اسمی، تجاوز به نظم بین‌الملل

جعل واژه‌ای مانند «خلیج ع.ر.ب.ی» در اسناد برخی کشورهای منطقه، صرفاً یک تغییر ادبی نیست، بلکه در قالب «تحریف هدفمند ژئوپلیتیکی» تعریف می‌شود. این تحریف، با استفاده از ابزار رسانه، آموزش، و پلتفرم‌های نقشه‌نگاری بین‌المللی، مصداق تهاجم نرم به ساختارهای هویتی ایران و نقض اصل حسن‌ نیت در تعاملات بین‌المللی است.

در این چارچوب، جمهوری اسلامی ایران باید با بهره‌گیری از گفتمان بازدارندگی حقوقی غیرنظامی، تحریف‌کنندگان را در معرض مسئولیت بین‌المللی قرار دهد. بر اساس مواد «پیش‌نویس مسئولیت دولت‌ها در قبال اعمال بین‌المللی متخلفانه» (2001)، تحریف هویت جغرافیایی یک کشور می‌تواند واجد مسئولیت بین‌المللی و مستحق پیگیری حقوقی در مراجع ذی‌ربط باشد.

نام «خلیج فارس» نه‌تنها در کتیبه‌های هخامنشی، بلکه در آثار بطلمیوس، استرابون، هرودوت، ابن‌حوقل، اصطخری، و حتی نقشه‌های رسمی دولت‌های استعماری غرب، به‌صورت پیوسته ثبت شده است. این پیوستار تاریخی، واجد ویژگی‌های «عرف بین‌المللی تثبیت‌شده» است که در حقوق بین‌الملل، برابر با قرائن قوی در تعیین حق حاکمیت محسوب می‌شود.

در گفتمان تطبیقی، حتی در منابع عربی کلاسیک، نام «بحر فارس» یا «الخلیج الفارسی» رایج بوده و هرگونه انقطاع لفظی در منابع متأخر، فاقد مشروعیت تاریخی و ناپایدار در بستر حقوق بین‌الملل است.

صیانت از واژه، صیانت از وطن

در دوران جنگ شناختی، مرزها دیگر فقط خطوط جغرافیایی نیستند، بلکه مرزهای واژگانی، مفهومی و ذهنی‌اند. دفاع از نام خلیج فارس، دفاع از سرزمین (به‌خصوص جزایر سه‌گانه) مفاهیم و منطقه نفوذ معنایی ایران است. جمهوری اسلامی باید با گفتمان‌‌سازی علمی، دیپلماسی فرهنگی، ثبت‌های بین‌المللی و راهبرد رسانه‌ای چندلایه، به الگویی از «صیانت تمدنی» دست یابد که در آن، یک واژه بتواند نقش بازدارندگی ایفا کند.

از خلیج فارس تا عمق هویتی ایران

خلیج فارس، فقط یک آبراه نیست؛ آبراهی است که حافظه تاریخی، اعتبار حقوقی و غرور ملی یک ملت در آن جریان دارد. روز خلیج فارس، فرصتی برای احیای گفتمان تمدن‌ساز ایران اسلامی در سپهر حقوق بین‌الملل و نشان‌دادن این حقیقت است که اگر واژه‌ای را از ما بگیرند، بخشی از وطن را ربوده‌اند.

در این معادله، ایران باید نه‌ فقط به دفاع، بلکه به تولید روایت حقوقی از خویشتن بپردازد. زیرا در عصر جنگ روایت‌ها «ملت‌ها نه با سلاح، بلکه با گفتمان‌ها پیروز می‌شوند.»

یادداشت به قلم دکتر پیمان لطیفی؛ مدرس دانشگاه‌های کرمانشاه