به گزارش خبرنگار گروه ورزشی شبکه اطلاع‌رسانی «مرصاد»؛ چوگان ورزشی است که نه‌تنها با مهارت سوارکاری گره خورده، بلکه بخشی از روایت تمدنی این سرزمین را شکل داده است؛ چوگان، ورزشی اصیل با پیشینه‌ای چند هزار ساله، یادگار شکوه ایران باستان، که روزگاری بازی شاهان و میدان‌آزمایی دلیران بوده است.

نشانه‌هایی از چوگان در منابع تاریخی، به‌ویژه متون دوره ساسانی، به چشم می‌خورد؛ جایی که پادشاهان نه فقط برای سرگرمی، بلکه برای تمرین جنگاوری و مهارت‌افزایی، به میدان‌های اسب‌دوانی می‌رفتند. اما پیشینه این بازی کهن تنها محدود به دوره ساسانی نیست.

 اگر به عقب‌تر بازگردیم، بر پایه شواهد تاریخی و یافته‌های باستان‌شناسی، پیدایش چوگان را می‌توان تا ۶۰۰ سال پیش از میلاد نیز ردیابی کرد؛ روزگاری که ایرانیان در عهد هخامنشی، نه‌تنها مرزهای جغرافیایی را گسترش می‌دادند، بلکه فرهنگ و ورزش خود را نیز با خود به سرزمین‌های دیگر، از جمله هند، می‌بردند.

در دل این ورزش، ترکیبی بی‌نظیر از قدرت بدنی، هماهنگی تیمی، مهارت اسب‌سواری و چالاکی ذهنی نهفته است. بازیکنان، سوار بر اسب‌هایی چابک، با استفاده از چوب‌هایی بلند و خمیده، توپی سبک را به سمت دروازه حریف می‌رانند. در ظاهر، یک بازی‌ ساده با توپ و چوب است، اما در بطن آن، هنر و استراتژی نهفته است. چوگان تنها یک ورزش نیست؛ بازتابی از روحیه جنگاوری، زیبایی سوارکاری و اصالت فرهنگی ایرانی است.

استان‌هایی مانند کرمانشاه و اصفهان کهن‌ترین روایت‌های چوگان را در دل خود دارند. بنا بر شواهد موجود، این منطقه از دیرباز میزبان میدان‌های چوگان بوده است. سرزمین‌هایی که تاریخ در آن‌ها نفس می‌کشد، امروز هم می‌توانند به پایگاهی برای احیای این ورزش باستانی تبدیل شوند؛ ورزشی که فراتر از رقابت، حامل پیامی از فرهنگ، ادب و نجابت ایرانیان است.

جالب آن‌که در آن‌سوی جهان، گونه‌ای دیگر از این بازی شکل گرفته که بیشتر رنگ و بوی کابوی‌گری دارد؛ چوگان کابویی، نسخه‌ای غربی از یک سنت شرقی. در این نوع بازی، اسب‌ها همچنان عنصر اصلی‌ هستند، اما توپ بزرگ‌تر شده، ابزار بازی به چکش شباهت یافته، و فضای بازی بیشتر به رقابت‌های نمایشی شبیه است. با این حال، حتی در نسخه‌های غربی نیز نمی‌توان چشم بر اصالت ایرانی این ورزش بست.

در سال‌های اخیر، توجه نهادهای بین‌المللی نیز به این میراث گران‌بها جلب شده است. ثبت چوگان ایرانی در فهرست میراث ناملموس یونسکو، تنها یک دستاورد فرهنگی نیست، بلکه گواهی است بر جهانی بودن ارزشی است که قرن‌ها پیش در دشت‌های ایران زاده شد و هنوز در جان این ملت زنده است.

امروز اگرچه میادین چوگان کمتر از گذشته‌اند، اما بازگشت به این ورزش اصیل، بازگشت به ریشه‌های فرهنگی و تاریخی ایران‌زمین است.

 در جهانی که سرعت مدرن، سنت‌ها را به حاشیه می‌راند، زنده نگه‌داشتن چوگان، یعنی زنده نگه‌داشتن بخشی از هویت ملی. ورزشی که در آن اسب، انسان، چوب و توپ، در یک هماهنگی زیبا، داستانی از ایران را روایت می‌کنند؛ داستانی که از دل تاریخ آمده و سزاوار آینده‌ای روشن است.

امروزه ورزش چوگان اگرچه در برخی مناطق ایران احیا شده و تیم‌های ملی و باشگاهی نیز در رقابت‌های داخلی و بین‌المللی حضور دارند، اما همچنان نیازمند حمایت جدی، زیرساخت مناسب و فرهنگ‌سازی گسترده برای بازگشت به جایگاه شایسته خود در میان نسل جوان است.

در سال‌های اخیر، تلاش‌هایی برای احیای چوگان در ایران صورت گرفته و باشگاه‌هایی در تهران، اصفهان، البرز، کرمانشاه و چند استان دیگر فعال شده‌اند. تیم ملی چوگان کشور نیز در مسابقات بین‌المللی شرکت می‌کند و موفقیت‌هایی به‌دست آورده است. با این حال، نبود زیرساخت‌های تخصصی، کمبود میدان‌های استاندارد، و هزینه‌های بالای نگهداری اسب، از مهم‌ترین چالش‌هایی است که توسعه این ورزش اصیل را با کندی روبه‌رو کرده است.

 نسل امروز اگر با زیبایی و عمق فرهنگی این ورزش آشنا شود، می‌تواند دوباره آن را از دل تاریخ به متن زندگی امروز بازگرداند؛ همان‌گونه که لیاقت و ریشه‌اش را دارد.

نویسنده: نادر جلیلیان؛ کارشناس تربیت بدنی