به گزارش شبکه اطلاع‌رسانی«مرصاد»؛ هر سال، همزمان با بیداری و شکوفایی طبیعت، گیاهان سر از خاک برمی‌آورند تا چرخ حیات بار دیگر به گردش درآید.

با گرم شدن هوا و فراهم شدن شرایط مناسب، دشت‌ها از گیاهان دارویی سرشار می‌شوند. در این فرصت طلایی بهاری، گل‌ها شکوفا می‌شوند و بذرها به بار می‌نشینند تا چرخه حیات نسل بعدی تداوم یابد.

تردیدی نیست که پوشش گیاهی یکی از ارکان اصلی حفظ خاک، تولید اکسیژن، تأمین غذا و آغاز حیات برای موجودات زنده است، با این حال، کافیست ساعاتی را در دل طبیعت سپری کنیم تا ببینیم چگونه برخی افراد، تنها با هدف سودجویی، به برداشت بی‌رویه گیاهان دارویی و خوراکی روی آورده و با ریشه‌کن کردن گونه‌های نایاب، ضربه‌ای جبران‌ناپذیر به طبیعت وارد می‌کنند.

گیاهان نیز همچون سایر موجودات، برای تداوم به تکثیر نیاز دارند و تولید بذر، مهم‌ترین روش برای این منظور است اما چیدن آن‌ها پیش از گلدهی، صرفاً برای کسب درآمد، به حذف تدریجی و حتی دائمی این گونه‌ها از طبیعت منجر خواهد شد.

گیاهانی که با نام «سبزی کوهی» یا «سبزی صحرایی» در فروشگاه‌ها عرضه می‌شوند، اغلب حاصل برداشت‌های انبوه و غیراصولی توسط افرادی‌ هستند که اهمیتی برای ضرورت حفظ پوشش گیاهی قائل نیستند و این در حالیست که گیاهان خودرو نقش بسزایی در جذب آب، حفظ خاک، جلوگیری از فرسایش، مقابله با ریزگردها و سیلاب‌ها، و حفظ زیبایی بصری کوه‌ها و دشت‌ها دارند؛ از همین‌رو، فرهنگ حفاظت از منابع طبیعی باید در جامعه نهادینه شود.

در فصل رویش، در دشت‌ها و دامنه‌های مختلف، افرادی با سبد و چاقو در دست، در تلاش‌اند تا سهم بیشتری از گیاهان بهاری برداشت کنند؛ بی‌آنکه توجهی به تبعات بلندمدت این رفتار داشته باشند، اگر این روند ادامه یابد در آینده‌ای نه‌چندان دور، شاهد انقراض بخش عظیمی از گیاهان خواهیم بود چرا که با برداشت زودهنگام، فرصت گلدهی و بذرپراکنی را از آن‌ها می‌گیریم و دیگر راهی برای رشد مجددشان باقی نمی‌ماند.

مراتع و ارتفاعات مناطق زاگرس‌نشین، به‌ویژه در استان کرمانشاه و شهرستان جوانرود، از تنوع گیاهی بسیار غنی برخوردارند؛ گونه‌هایی که به‌صورت طبیعی رشد کرده و همین امر، طمع سودجویان را برای برداشت بی‌رویه برانگیخته و در عین حال، نگرانی طبیعت‌دوستان را افزایش داده است.

طبق نظر کارشناسان، در استان ما بیش از ۲ هزار گونه گیاهی می‌روید که حدود ۱۵ تا ۲۰ گونه از آن‌ها، گیاهان خوراکی شاخصی همچون کنگر، ریواس، شنگ، قارچ، غازیاغی، انواع تره و پیاز کوهی مانند پیچک و کنیوال هستند، سایر گونه‌ها نیز مصارف دارویی و صنعتی دارند.

هر ساله از نیمه دوم اسفند تا اوایل اردیبهشت، انواع گیاهان خودرو با خواص دارویی و خوراکی، در زیستگاه‌های مختلف سر از خاک برمی‌آورند و ضمن طراوت‌بخشی به زمین، رزق و روزی مردم این دیار را نیز تأمین می‌کنند.

این گیاهان علاوه بر مصارف خوراکی، دارای خواص دارویی فراوانی‌اند و هر یک، به‌مثابه داروخانه‌ای طبیعی، نعمتی است که پروردگار بخشنده به مردم این سرزمین ارزانی داشته است.

با آغاز فصل رویش، بهره‌برداران بسیاری به رویشگاه‌ها می‌روند و اقدام به برداشت انبوه گیاهان بهاری برای فروش در بازار می‌کنند اما آن‌چه باید مورد توجه جدی قرار گیرد، نحوه برداشت این نعمت‌های خدادادی است.

برداشت غیراصولی از سوی مردم موجب شده تا از وسعت پراکنش و تراکم این گیاهان، سال‌به‌سال کاسته شود، در بهره‌برداری بی‌رویه نه‌تنها گیاهان را از بین می‌بریم، بلکه به اکوسیستم نیز آسیب جدی وارد می‌کنیم.

وقتی تراکم گیاهان یک منطقه کاهش می‌یابد، بسیاری از فعالیت‌های انسانی نظیر زنبورداری نیز تحت تأثیر قرار می‌گیرند، گرده‌افشانی که عامل مهمی در ادامه حیات گیاهان است، مختل شده و در نتیجه، زنجیره‌ای از تغییرات منفی در اکوسیستم ایجاد می‌شود.

کاهش گیاهان به‌معنای کاهش غذای حشرات است؛ با کاهش جمعیت حشرات، پرندگان و سایر گونه‌هایی که از آن‌ها تغذیه می‌کنند نیز کاهش می‌یابند، افزون بر آن، گونه‌های مهم حیات‌وحش که به گیاهان وابسته‌اند نیز در خطر قرار می‌گیرند، چرا که گیاهان زیستگاه‌های اصلی این موجودات‌اند.

به‌محض از بین رفتن گیاهان، جمعیت جوندگان که در میان بوته‌ها زندگی می‌کنند کاهش می‌یابد، خزندگان و سپس شکارچیان طبیعی همچون گربه‌سانان نیز کاهش می‌یابند و این زنجیره تدریجی، در نهایت به انقراض گونه‌های متعددی منجر خواهد شد.

سم‌داران وحشی همچون کل و بز، قوچ و میش و آهو که از گیاهان تغذیه می‌کنند، غذای اصلی گربه‌سانان‌اند، با از بین رفتن منابع غذایی، این حیوانات ناچار به مهاجرت به نزدیکی شهرها و روستاها می‌شوند و در نتیجه، تعارضاتی میان انسان و حیات‌وحش رخ می‌دهد و همه این تحولات به‌ هم پیوسته و زنجیروارند.

یادداشت به قلم بهمن کریمی