به گزارش خبرنگار شبکه اطلاع‌رسانی «مرصاد»؛ امروز شنبه ۲۹ جمادی‌الثانی و ۲۹ آذرماه مصادف با سالروز شهادت حضرت ام‌کلثوم (س) است، کسی که پس از امام حسن (ع) و امام حسین (ع) و حضرت زینب (س) در شهر مدینه دیده به جهان گشود. 

از جمله حوادث مهم زندگی ایشان، حضور وی به همراه برادرش امام حسین (ع) در کربلا است. وی پس از عاشورا به همراه خواهرش، زینب (س) به کوفه و شام برده شد.

حضرت ام‌کلثوم (س) از شخصیت‌های برجسته و کمتر شناخته‌شده خاندان اهل بیت (ع) است که در تاریخ اسلام نقش و جایگاه ویژه‌ای دارد. درباره شخصیت ایشان چند بحث مطرح است؛ نخست، مسئله وجود حضرت ام‌کلثوم و اینکه چند نفر به این کنیه معروف بوده‌اند. آیا ام‌کلثوم یکی از دختران امیرالمؤمنین علی (ع) است یا اینکه این کنیه مربوط به حضرت زینب (س) است و دختر مستقلی به نام ام‌کلثوم وجود نداشته است؟ این پرسش نخستین، بنیان بحث‌های بعدی است.

دومین بحث، مسئله ازدواج حضرت ام‌کلثوم با عمر بن خطاب است که سابقه‌ای طولانی داشته و از جمله مباحث اختلافی و جنجالی میان شیعه و سنی به شمار می‌رود. سومین محور، نقش حضرت ام‌کلثوم در واقعه کربلاست که البته بحث دوم و سوم مبتنی بر اثبات وجود ایشان و شباهت او با حضرت زینب (س) است.

مطالب موجود نشان می‌دهد که انکار شخصیت مستقل ام‌کلثوم و یکی دانستن او با حضرت زینب (س) بیشتر از سوی کسانی صورت گرفته که قصد داشته‌اند موضوع ازدواج ایشان با عمر بن خطاب را زیر سئوال ببرند. تحقیقات تاریخی اما نشان می‌دهد که ام‌کلثوم شخصیت مستقلی بوده و ازدواج وی با عمر بن خطاب واقعیت داشته است، هرچند وجود فرزندی از این ازدواج ثابت نشده است. تحقیقات آیت‌الله سید علی میلانی نیز این نظر را تائید کرده است.

همچنین منابع معتبر شیعه و سنی مانند انساب‌الاشراف، مروج‌الذهب و مناقب ابن شهرآشوب، نام حضرت ام‌کلثوم را در کنار حضرت زینب (س) ذکر کرده‌اند و وجود او را به عنوان شخصیتی مستقل تائید می‌کنند.

برخی محققان معتقدند که نام ام‌کلثوم در تاریخ چندین بار تکرار شده است؛ دست‌ کم یکی به نام ام‌کلثوم کبری، دختر حضرت زهرا (س) و دیگری ام‌کلثوم صغری، دختر ام‌ولد بوده است.

برخی منابع، نام ام‌کلثوم صغری را نفیسه ذکر کرده‌اند و گفته می‌شود که آن‌که با عمر بن خطاب ازدواج کرد، ام‌کلثوم کبری بوده و پیش از واقعه کربلا از دنیا رفته است. حتی علامه سید محسن امین از چهار نفر به نام ام‌کلثوم یاد کرده است.

درباره نقش حضرت ام‌کلثوم در کربلا، گزارش‌های متعددی وجود دارد اگرچه جزئیات زیادی ثبت نشده است. ابوحنیفه دینوری از همراهی دو خواهر امام حسین، زینب و ام‌کلثوم، در حرکت ایشان به سمت کوفه خبر می‌دهد. ابن‌اعثم نقل می‌کند که پس از شعری که امام حسین (ع) خواند، حضرت زینب (س) و سپس ام‌کلثوم بی‌تابی کردند و امام ایشان را دلداری داد.

خوارزمی نیز می‌گوید که امام سجاد (ع) قصد داشت به کمک پدر رود، اما ام‌کلثوم مانع شد. همچنین بعد از شهادت امام حسین (ع) ام‌کلثوم شروع به گریه و زاری کرد. ابن شهرآشوب گزارش می‌دهد که هنگام غارت خیمه‌ها و کشیدن گوشواره حضرت ام‌کلثوم، گوش او پاره شد. برخی منابع از جمله لهوف نیز ذکر کرده‌اند که ام‌کلثوم پس از خواهرش زینب (س) در کوفه سخنرانی کرد و در کنار حضرت زینب، از اسیران شام به شمار آمد.

حتی در روایت لهوف آمده است که ام‌کلثوم از شمر خواست تا سرهای شهدا را جلوتر ببرند تا مردم به دیدن سرها مشغول شوند و به زنان نگاه نکنند. این گزارش‌ها هرچند با نقد و تردیدهایی روبه‌رو شده‌اند، اما اصل حضور ایشان در واقعه کربلا و همراهی با اهل بیت (ع) قابل انکار نیست.

حضرت ام‌کلثوم (س) نمونه‌ای از زنان مسلمان و اهل بیت است که با شجاعت، وفاداری و صبر، نقش خود را در تاریخ اسلام ایفا کرد. حضور او در کنار حضرت زینب (س) و امام حسین (ع) در کربلا، نشان‌دهنده اهمیت زنان در انتقال پیام عاشورا و حفظ هویت اهل بیت (ع) است.

شناخت شخصیت ام‌کلثوم و بررسی دقیق جایگاه او در تاریخ، ما را با ابعاد کمتر شناخته‌شده تاریخ اسلام و نقش زنان در حفظ و نشر ارزش‌های دینی آشنا می‌کند و می‌تواند الگویی برای نسل‌های بعدی باشد.

نویسنده: عین‌الله یعقوب‌‌زاده؛ دانش‌آموخته ادیان و الهیات

انتهای خبر/