محسن درکه در گفتگو با خبرنگار گروه فرهنگی شبکه اطلاع‌رسانی «مرصاد»؛ با اشاره به ریشه‌های عمیق آئین شب چله در فرهنگ مردم غرب کشور، این شب را یکی از کهن‌ترین و اصیل‌ترین سنت‌های اجتماعی کرمانشاه دانست و اظهار داشت: در فرهنگ بومی این دیار، شب چله بیش از آن‌که «یلدا» نامیده شود، با آئین‌های جمعی، شاهنامه‌خوانی کُردی و نمادهای خورشیدی شناخته شده است.

وی افزود: آنچه در فرهنگ مردم غرب کشور به‌ویژه کرمانشاه وجود دارد، شَو چله (شب چله) است که از دیرباز در میان مردم رواج داشته و به دو چله کوچک و بزرگ تقسیم می‌شده است؛ چله کوچک از ابتدای زمستان آغاز می‌شده و پس از آن چله بزرگ فرا می‌رسیده که هر دو در باورهای عامیانه مردم جایگاه ویژه‌ای داشته‌اند.

این پژوهشگر تاریخ و فرهنگ کرمانشاه و استاد دانشگاه رازی گفت: برخلاف تصور رایج، فلسفه اصلی شب چله صرفاً طولانی‌تر بودن شب نسبت به سایر شب‌ها نبوده، بلکه این شب به‌عنوان آغاز زمستان و شب‌های بلند، بهانه‌ای برای دورهم‌نشینی، گفتگو و جشن‌های خانوادگی محسوب می‌شده است.

میوه‌های انار و سیب نماد نور و امید

درکه با اشاره به خوراکی‌های مرسوم شب چله در کرمانشاه گفت: در گذشته، برخلاف امروز، هندوانه جایگاهی در این آئین نداشته و ورود آن به سفره شب چله به دهه‌های اخیر بازمی‌گردد. انار و سیب مهم‌ترین میوه‌های این شب بوده‌اند که به دلیل رنگ و شکل خود، نماد خورشید، نور و امید به شمار می‌رفته‌اند.

وی ادامه داد: یکی از شاخص‌ترین رسوم شب چله در کرمانشاه، شاهنامه‌خوانی بوده، اما نه به شکل رایج حافظ‌خوانی یا سعدی‌خوانی، بلکه با محوریت شاهنامه‌های کُردی. آثاری همچون شاهنامه الماس‌خان کندوله‌ای، پریشان‌نامه دینوری و دیگر متون حماسی کُردی در مناطق کلیایی، دینور، گوران و سنجابی خوانده می‌شده و در شهر کرمانشاه نیز شاهنامه‌خوانی رواج داشته است.

خانه بزرگ‌خاندان، محور برگزاری شب چله

این پژوهشگر تاریخ کرمانشاه افزود: در فرهنگ کرمانشاهی، شب چله شبی نبوده که کسی آن را به‌تنهایی بگذراند و رسم بر این بوده که همه اعضای خانواده، به‌ویژه فرزندان، در خانه بزرگ‌خاندان گرد هم آیند. این هم‌نشینی خانوادگی، یکی از ارکان اصلی آئین شب چله در کرمانشاه به شمار می‌رفته است.

ذخیره‌سازی میوه‌ها و بازی‌های جمعی

 درکه با اشاره به شیوه‌های سنتی نگهداری میوه‌ها افزود: مردم از ماه‌ها قبل، به‌ویژه از تابستان و پائیز، برخی میوه‌ها به‌صورت خشک (مثل انجیر، برگه زردآلو، کشمش) در چاله‌ها نگهداری می‌کردند تا برای شب چله استفاده شود. بازی‌های گروهی، نقل داستان‌هایی مانند داستان (کُر سیا) پسر سیاوش و اجرای آئین‌های نمایشی ساده نیز از دیگر بخش‌های این شب بوده است.

این استاد دانشگاه رازی کرمانشاه تصریح کرد: در سال‌های اخیر، بسیاری از این سنت‌های جمعی به دلیل تغییر سبک زندگی و گسترش فضای مجازی کم‌رنگ شده، اما شب چله همچنان به‌عنوان یکی از مهم‌ترین جشن‌های ایرانی و کرمانشاهی باقی مانده و شادی واقعی یلدا در همدلی و احیای دورهمی خویشاوندی است بنابراین کاری کنیم تا همه بتوانند از این شب لذت ببرند.

انتهای خبر/