به گزارش شبکه اطلاع رسانی مرصاد به نقل از میراث آریا، عزیز مصطفایی* در یادداشتی نوشته است: منطقه اورامانات یکی از خواستگاه‌های انار در ایران بوده و مردمان این منطقه هر ساله در فصل برداشت انار مراسم شکرگزاری این میوه بهشتی را به جا می‌آورند که در اصطلاح محلی به آن هه‌نارانه یا انارانه می‌گویند. در مشاهدات میدانی که در سال‌های گذشته از برگزاری این آیین انجام شده است، در روستاهای شرکان، خانقاه، نسمه، دودان، زردوئی، باینگان و ساتیاری آیین هه‌نارانه برگزار شده و این روستاها در منظر جهانی هورامان / اورامانات پذیرای گردشگران زیادی از اقصی نقاط کشور بوده‌اند.

در این مراسم تمام فراورده‌های تولید شده از انار عرضه می‌شود و در کنار آن اهالی هر روستا با سبدهای پر از انار که از انارستان‌ها چیده شده در بین شرکت کنندگان در مراسم حاضر می‌شوند و شکر این میوه را به جای می‌آورند، به این مراسم «انار گردانی» گفته می‌شود. مراسم هه‌نارانه از صبح تا شب در حال برگزاری است و با شعر و سرود در رابطه با انار و در نهایت با دعا و نیایش به پایان می‌رسد.

در لابلای این مراسم بازی‌های بومی و محلی مختص به روز انار در بین حضار برگزار می‌شود و به نفرات برگزیده جایزه اهدا خواهد شد. همچنین در بین باغدارانی که انارهای خود را به محل مراسم آوردند مسابقاتی به عنوان مسابقه بهترین انار یا بهترین باغبان برگزار می‌شود که با نظارت سازمان‌های مربوطه است.

آیین شکر گزاری انار یکی از جشن‌های دیرینه ایرانی است برای پیدایش جشن انار چند وجه ذکر شده است. برخی بر این باورند که آیین شُکر گزاری انار بازمانده همان جشن آبانگاه است و نیایش‌ها و شکرگزاری‌های مرسوم در این جشن را نیز به بارش باران پیاپی در این ایام (در زبان محلی په‌له) نسبت می‌دهند که تاریخ پیدایش این جشن را به اسطوره‌ها بر می‌گردانند.

 
در اسطوره‌های ایرانی گفته می‌شود که در این روز زَو پادشاه ایران بر افراسیاب پیروزی یافته و او را از سرزمین خویش راند و نیز در این روز پس از پنج یا هفت سال خشکی باران آمده‌ است، مردم به پاس این پیروزی این روز را جشن می‌گرفتند در اورامانات نیز مراسم جشن انار بعد از بارش پاییزی(په‌له) برگزار می‌شود و به همین منظور مراسمی همچون بوکه بارانه را نیز در کنار آنبرگزار می کنند که نیایشی است برای بارش باران. 

برخی دیگر این مراسم را اسلامی دانسته و ریشه آن را به تقدس انار در قرآن بر می‌گردانند و بر این باورند که مولودی خوانی و خواندن قرآن بر روی انارها و شُکر گزاری این نعمت گواهی این ادعاست.

در این مراسم از دف به عنوان یک ساز عرفانی بهره گرفته می‌شود و مردم معتقدند که صدای دف موجودیت خداوند را در دل مردم زنده می‌کند. در زمان برگزاری مراسم هر کس حاجتی داشته باشد معمولا آن را در دل زمزمه می‌کند و از خداوند می‌خواهد تا نعمت‌های خود را بیشتر در زندگیش بگستراند.

مردم معتقداند که انار میوه‌ای بهشتی است لذا جای انار بر روی سر آنان قرار دارد به همین خاطر دختران انار را روی سر می‌گذارند. مردها انار را روی دوش می‌گذارند و این بدان معناست که مرد بار زحمت خانواده را به دوش داشته و حامی بزرگ جامعه است.

تعداد بیشتر بانوان نسبت به آقایان به خاطر آن است که مردم معتقدند که باغبانی از ابتدا شغل زن بوده و توسط دستان او آفریده شده است و در این روز بدیل آنکه برکتشان را از ناحیه زن می‌دانند پس مقام زن در این روز بزرگ یاد شده و آن از آن به این طریق تقدیر می‌کنند.

آیین شگرگزاری انار دارای مفاهیم ارزشی و اعتقادی فراوانی است که از جمله آن‌ها می‌توان به شکرانه نعمت الهی، پرهیز از اسراف، برابری، تعاون، اتحاد، نظم، تعادل و توازن اشاره کرد. این مراسم مجموعه ای از ارزش‌های انسانی است که در قالب مراسمی عینی و ملموس به تصویر کشیده می‌شود تا از این طریق اهالی ضمن شُکرگزاری از خداوند منان برای نعمتهایش به یکدیگر نزدیک‌تر شده و نوعی انسجام و همیاری را در بین ایشان نظاره‌گر باشند.

از ارزش‌های شاخص در این مراسم، نوع شُکرگزاری خداوند، پذیرایی از مردم، تعاون و همیاری در تامین هزینه برگزاری مراسم است و نقش بزرگان و زنان روستا در این مراسم بسیار پر رنگ است.

لازم به ذکر است آیین شُکرگزاری انار در منظر جهانی هورامان / اورامانات با عنوان « مراسم انارانه (هه‌نارانه) » به  شماره ثبت: ۱۷۳۴در تاریخ دیماه ۱۳۹۷در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفته است۰

* دانشجوی دکتری مردم‌شناسی و کارشناس ثبت میراث، فرهنگی ناملموس استان کرمانشاه