به گزارش شبکه اطلاع‌رسانی «مرصاد»؛ دوازدهم فروردین‌ماه سالروز شهادت علامه مرتضی مطهری است و یاد شهید مطهری به مناسبت این روز، گرامیداشت دانا و دانایی و اجرای تفکر فرهنگ و فرهنگی و دانشگاهی است و گروه فرقان با علم به آثار فرزانه‌ای چون شهید مطهری به عنوان اسوه دانایی او را ترور کردند و می‌توان گفت با این اتفاق نامیمون علم، دانش و دانایی مورد هجمه و ترور قرار گرفته است.

روز معلم تبیین نقش، جایگاه و اثر کار معلمان، دانایان و فرهیختگان جامعه است؛ یونسکو به عنوان یک نهاد فرهنگی سازمان ملل ۵ اکتبر را روز جهانی معلم اعلام کرده است و بیش از یک‌صد کشور جهان عضو آن هستند و در حقیقت این یک شعار حداقلی برای حفظ ارزش دانایی است و هر سخن و شعاری پوسته، ظاهر و باطنی دارد که باید به باطن و هسته آن توجه کرد.

متأسفانه در اغلب کشورهای جهان و حتی کشور ما نیز در حد شعار راهبردی و رویکردی اثر بخش این مولفه مهم و سرنوشت‌ساز در ترکیب تولید فرهنگی جامعه وارد نشده است، بدون شک توجه به شرافت، مرتبت، منزلت و نقش معلم با نظم علمی و فرهنگی به عنوان مهم‌ترین سرمایه کشور در تحولات دیگر نظامات مختلف جامعه امری انکار‌ناپذیر است.

فهم تبیین با فهم صیانت از قدرت، اثر و هنر معلمی به عنوان جلوه عجیب قدرت لایزال الهی برای بسیاری از حکمرانان امری خطیر به شمار می‌آید که در حد قابل قبول به آن توجه نشده و این بی‌توجهی قابل تامل و بررسی است، برای فهم و یادآوری بیشتر به مسئولان نظام فرهنگی و آموزشی به جایگاه علم و معلم در سوره قلم و علق می‌پردازیم.

آن‌جایی که خداوند می‌فرمایید: «اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِي خَلَقَ» و در آیه چهارم و پنجم سوره می‌فرمایید: «الَّذِي عَلَّمَ بِالْقَلَمِ، عَلَّمَ الْإِنْسَانَ مَا لَمْ يَعْلَمْ»، لذا وقتی خداوند در نزول اولین آیات بر قلب رسول خاتم(ص)، بعد از خلقت، خود را معلم معرفی می‌کند در حقیقت به نقش منزلت علم و دانایی می‌پردازد و بر اثر آن در زندگی مردم عنایت دارد.

در قرآن قلم، آموزش و تعلیم و تربیت یکی از اساسی‌ترین مولفه‌های کمال، رستگاری و هدف‌های رسالت انبیا معرفی شده است، به همین خاطر علم معلم جایگاهی رفیع دارد لذا وقتی خداوند در سوره قلم می‌فرمایید: «ن وَالْقَلَمِ وَمَا يَسْطُرُونَ»، در این سوره قلم، نماد و جایگاه تعلیم و تربیت قرآن است، لذا اینکه فرآیند و کارمند‌یابی، جذب معلم، صیانت و نحوه کارکرد او چگونه باید باشد خود نیازمند تبیین این مسئله در معقوله دیگری است که در جای خود باید به عنوان یک حلقه مفقود به آن توجه کرد.

اولین مورد در اثر بخشی معلم و ارتقاء دانایی و دینداری در نظام آموزشی خدامحور، نحوه فرآیند جذب معلم و استاد است، معلمی که دینداری را معیار کار خود قرار دهد؛ مرحله دوم آموزش و ارتقاء و تربیت معلم به عنوان کسی که در مسیر انبیا حرکت می‌کند؛ مرحله سوم صیانت، جلب و جذب معلم علاقه‌مند برای انجام تعهد به عمل او است؛ لذا برای صیانت از معلم و انجام این کار باید مشوق‌های مادی و معنوی در نظر گرفت  و در مرحله آخر بحث کارکردی و اثر بخشی معلم و استاد است اگر مراحل سه‌گانه قبل به خوبی انجام شود یعنی جذب، آموزش، نگهداری و صیانت، طبیعتاً کارکرد به شکل اثر بخش محقق خواهد شد.

با توجه به این شعار باید دید در جامعه ما راهبرد کلان نظام آموزشی در قانون‌ اساسی، قوانین موضوع و اسناد بالادستی چگونه تعریف و تفسیر شده است و به چه میزان مولفه‌های لازم برای دانا و دانایی معلم و استاد و گروه‌های هدف آن، تمام آحاد جامعه در حقیقت فرزندان ما که به عنوان گروه‌های هدف قلمداد می‌شوند به آن جامه عمل پوشانده شده است.

باید به صورت دقیق بررسی کرد که آیا خلاءها، آسیب‌ها، محدودیت‌ها و نقاط ضعف در نظام آموزشی، چگونه و توسط چه نهادی مورد بررسی و واکاوی جدی علمی قرار گرفته و می‌گیرد؛ و صلاحیت‌های لازم متناسب با تحولات جهانی، تغییرات بین نسلی هجمه‌های فرهنگی و بحران هویت بر عهده چه کسی است؟

طبیعتاً وزارت آموزش و پرورش و نظام‌های فرهنگی، به ویژه شورای انقلاب فرهنگی در این زمینه نقش موثری دارد که باید به دستاورد‌های آنها در این ۴۵ ساله انقلاب پرداخت؛ سئوال دیگر این است که جایگاه معلم و استاد دانشگاه در ابعاد مادی و معنوی در مقایسه با دیگر سرمایه‌های انسانی کشور یا در مطالعات تطبیقی با کشورهای دیگر یا در کشور خودمان مثل طبقه پزشکان، مهندسان، قضات و مدیران چه جایگاهی دارد؟ آیا حقوق و مزایا مادی و معنوی آنها قابل دفاع است؟

در کلام رسول خاتم(ص) آمده است «انما بعثت لا تمم مکارم الاخلاق»، که ممتازبودن مرکز تعلیم و تربیت اسلام را احادیث و روایات نشان می‌دهد؛ لذا توفیق ما در دانایی و تربیت انسان‌ها برای توفیق در دنیا و آخرت، وابسته به فهم حکمرانان و مسئولان مربوط است.

جایگاه واقعی معلم و استاد و اهمیت نظام فرهنگی در تعلیم و تربیت و حفظ منزلت و شأن مادی و معنوی این قشر خدوم، عاشق، قانع و کم‌توقع است؛ اگر‌ چه تدوین و تبیین راهبردها، سیاست‌ها، طرح‌ها و برنامه‌های اجرایی نظام آموزشی فرهنگی کشور قابل تأمل است.

محمدرضا احمدی؛ فرهنگی بازنشسته و فعال اجتماعی و سیاسی