اردشیر کشاورز در گفتگو با خبرنگار گروه فرهنگی شبکه اطلاع‌رسانی «مرصاد»؛ اظهار داشت: بر اساس شواهد تاریخی در زمان شاه‌عباس اول، ۹۹۹ کاروانسرا در سراسر کشور ایجاد شده است که اگر این رقم صحیح باشد، نشان‌دهنده‌ نظم و توجه ویژه آن دوران به موضوع ایجاد زیرساخت‌های سفر و ارتباطات، به‌ویژه در زمینه ساخت کاروانسراهاست.

این پژوهشگر و تاریخ‌نویس کرمانشاهی افزود: احداث این تعداد کاروانسرا، علاوه بر اهمیت معماری، بیانگر نقش بنیادین این بناها در تسهیل رفت‌ و آمد، تأمین امنیت مسافران و حمایت از توسعه اقتصادی و اجتماعی بوده است.

وی با اشاره به کاروانسراهای باقی‌مانده در مسیر همدان به کرمانشاه گفت: امروزه در مناطقی چون اسدآباد، بیستون و دیگر نواحی استان کرمانشاه، بقایای برخی از این کاروانسراها هنوز قابل مشاهده است، هرچند بسیاری از آن‌ها به مرور زمان تخریب یا مستهلک شده‌اند، اما برخی نیز با مرمت و بازسازی همچنان پابرجا هستند و در قالب میراث فرهنگی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

کشاورز ادامه داد: کاروانسرای عالم‌شکن یکی از نمونه‌های شاخص معماری این حوزه است که در گذشته در محدوده بازار توپخانه و درطویله قرار داشته و بخش‌هایی از آن امروزه به دبیرستان تبدیل شده است. این بنا در چند طبقه ساخته شده بود که طبقه زیرین آن برای نگهداری حیوانات بارکش و طبقات فوقانی برای اقامت مسافران مورد استفاده قرار می‌گرفت.

این پژوهشگر و تاریخ‌نویس کرمانشاهی همچنین یادآوری کرد: در کنار برخی از کاروانسراها، خانه‌هایی برای زوّار احداث شده بود که با هدف اسکان، رفع نیاز و حتی اجرای مراسم‌های مذهبی مورد استفاده قرار می‌گرفت. برخی از این فضاها بعدها به محل استقرار هیأت‌های مذهبی و اجرای آئین‌‌های  سوگواری تبدیل شدند.

کشاورز با اشاره به کاربری‌های خاص این بناها در زمان‌های بحرانی گفت: در دوره‌هایی چون جنگ جهانی اول، برخی کاروانسراها به‌عنوان مکان‌هایی برای نگهداری نظامیان، ذخایر سوخت، تجهیزات نظامی و سایر اقلام حساس مورد استفاده قرار گرفتند.

وی افزود: در مسیر ماهیدشت نیز برخی کاروانسراها به‌همت اداره کل میراث فرهنگی مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته‌اند. در یکی از بازدیدهای میدانی به‌همراه مدیر میراث فرهنگی، شاهد وضعیت حفاظتی مناسب یکی از این بناها بودم که حتی سقف آن هنوز با گِل و مواد سنتی پوشانده شده بود.

کشاورز در پایان خاطرنشان کرد: این شیوه‌های سنتی ساخت‌ و ساز که با بهره‌گیری از مصالح طبیعی چون گل و چوب صورت می‌گرفت، نه‌تنها به حفظ استحکام بنا کمک می‌کرد، بلکه موجب جلوگیری از نفوذ رطوبت و افزایش طول عمر سازه می‌شد. به نظر می‌رسد همین اندیشه و دوراندیشی معماران سنتی، راز ماندگاری کاروانسراهایی است که تا به امروز باقی‌مانده‌اند.

انتهای خبر/