به گزارش خبرنگار سیاسی شبکه اطلاع‌رسانی «مرصاد»؛ سید محمودرضا شمس‌ دولت‌آبادی ظهر امروز دوشنبه در نشست تبیینی که در سالن جلسات شهید شهریاری دانشکده علوم پایه کرمانشاه برگزار شد، با اشاره به چالش‌های جدی در برنامه‌ریزی‌های جغرافیایی و توسعه‌ای کشور، از عدم ورود نگاه تحلیلی و درازمدت به این حوزه انتقاد کرد و اظهار داشت: جغرافیای وارداتی به کشور، نتوانسته است پاسخگوی نیازهای تحلیلی باشد و عمدتاً به اطلاعات سطحی و عمومی محدود مانده است.

نبود نگاه تحلیلی در برنامه‌ریزی‌های جغرافیایی و توسعه‌ای کشور

عضو هیأت علمی دانشگاه عالی دفاع ملی افزود: جغرافیا باید چراغی برای فهم چگونگی و مبنایی برای تحلیل باشد، اما متأسفانه این نگاه هنوز در کشور ما جا نیفتاده است، حتی برنامه‌ریزی‌های کلان نیز بیشتر بر اساس دیدگاه‌های کوتاه‌مدت و سطحی استوار است.

 شمس با اشاره به اهمیت نگاه بلندمدت و استراتژیک در جغرافیا افزود: به‌عنوان نمونه، روسیه حدود ۲۲۰ سال پیش برنامه انبساط فضائی به جنوب را در دستور کار قرار داد، این نوع نگاه استراتژیک، در کشور ما کمتر دیده می‌شود، در حالی که برای پیشرفت منطقه‌ای و ملی به چنین برنامه‌هایی نیاز داریم.

وی همچنین از نبود برنامه‌ریزی‌های مبتنی بر تحلیل جغرافیای جهانی انتقاد کرد و گفت: اگر مسائل جغرافیای جهانی را خوب درک نکنیم، نمی‌توانیم برای مسائل درازمدت کشور، از جمله توسعه مناطقی مانند کرمانشاه، برنامه‌ریزی کنیم، تقسیم‌بندی‌های جغرافیایی و تصمیم‌گیری‌های منطقه‌ای باید بر اساس تحلیل دقیق جغرافیایی باشد، نه نگاه‌های کوتاه‌مدت و سیاست‌زده.

 شمس در ادامه به لزوم بازنگری در نظام آموزش و برنامه‌ریزی جغرافیایی کشور اشاره و تأکید کرد که نبود برنامه‌ریزی بلندمدت، کشور را دچار مشکلات ساختاری کرده است لذا زیرساخت‌های تحلیلی و تقویت تفکر استراتژیک در تصمیم‌گیری‌های کلان کشور باید ایجاد کرد.

وی تصریح کرد: این مباحث در حالی بیان می‌شود که بسیاری از کارشناسان نیز معتقدند برنامه‌ریزی‌های توسعه‌ای و استراتژیک در ایران نیازمند تحولی جدی است تا بتواند چالش‌های موجود را برطرف کند و مسیر پیشرفت کشور را هموار سازد.

ارائه نظریه جدید ژئوپلیتیک 

این پژوهشگر برجسته حوزه ژئوپولتیک، با ارائه دیدگاهی جدید در این علم، تعریفی جامع و نوین از روابط جغرافیا و سیاست ارائه کرد و گفت: ژئوپلیتیک را می‌توان «علم تولید قدرت از جغرافیا» تعریف کرد که بر دو محور اساسی استوار است و می‌توان گفت: الگوی فضائی جغرافیا و فلسفه سیاسی قدرت.

وی در توضیح این نظریه به تشریح نقش الگوهای فضایی در شکل‌گیری قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی پرداخت؛ به عنوان مثال می‌توان وضعیت جغرافیایی کرمانشاه را نمونه‌ای از تعامل جغرافیا با قدرت سیاسی معرفی کرد.

 شمس خاطرنشان کرد: تاریخ و ساختارهای حکمرانی در هر دوره، از ساسانیان تا دوران معاصر، به‌طور مستقیم از جغرافیا و موقعیت فضایی منطقه تأثیر پذیرفته است.

بنادر و توسعه ژئوپلیتیکی ایران

وی در ادامه، به اهمیت بنادر در سیاست‌های ژئوپولیتیکی ایران اشاره کرد و گفت: چگونه توسعه بندر امام خمینی (بندر شاهپور سابق) و سایر بنادر جنوبی ایران در دوران پهلوی و جمهوری اسلامی، تأثیر قابل‌توجهی بر توانمندی اقتصادی و امنیتی کشور داشته است.

 شمس همچنین به اهمیت استراتژیک بندر چابهار به عنوان محور توسعه آینده کشور پرداخت و از طرح‌هایی برای توسعه پنج شهر بزرگ در منطقه مکران خبر داد که در راستای تقویت موقعیت جغرافیایی ایران در دریای عمان و اقیانوس هند اجرا می‌شوند.

رابطه ژئوپولیتیک با استراتژی‌های جهانی

 وی با تأکید بر پیوند ژئوپلیتیک و استراتژی، تصریح کرد که ژئوپلیتیک به عنوان مظروف و استراتژی به عنوان ظرف عمل می‌کند. 

شمس بر لزوم تدوین استراتژی‌های امنیتی و دفاعی متناسب با تحولات جهانی تأکید کرد و بیان داشت که مناطق ژئواستراتژیک نقش حیاتی در هندسه قدرت جهانی دارند.

 شمس با بررسی عمیق تاریخ و فلسفه سیاسی قدرت در تمدن‌های مختلف، از جمله ایران، اروپا و اتحاد جماهیر شوروی، به اهمیت نقش مکاتب سیاسی مانند ناسیونالیسم، لیبرالیسم و سوسیالیسم در شکل‌گیری قدرت‌های جهانی پرداخت.

وی این ایده‌ها را با تأکید بر تجربه‌های تاریخی و نیازهای معاصر ایران و جهان ارائه کرد و خواستار توجه جدی‌تر به ارتباطات جغرافیا و سیاست در برنامه‌ریزی‌های راهبردی کشور شد.

اهمیت استراتژیک منطقه غرب ایران در امنیت و سیاست ملی

این استاد دانشگاه در بخش دیگری از سخنانش به موضوع اهمیت استراتژیک استان‌های غربی کشور، از جمله کرمانشاه و کردستان، در تأمین امنیت و وحدت ملی اشاره کرد و گفت: این منطقه به دلیل ویژگی‌های جغرافیایی، قومی و مذهبی خود، همواره نقشی کلیدی در سیاست‌های امنیتی و دفاعی ایران داشته است.

نقش تاریخی کرمانشاه و کردستان در دفاع ملی

به گفته وی، کرمانشاه و کردستان به دلیل موقعیت جغرافیایی و نزدیکی به مرزهای غربی، از زمان انقلاب اسلامی تاکنون، کانون حوادث و تحولات مهم بوده‌اند، این مناطق در آغاز و پایان جنگ تحمیلی نقش تعیین‌کننده‌ای ایفا کرده‌اند، به‌ویژه کرمانشاه، به‌عنوان مسیری برای حملات دشمن به بغداد، از اهمیت بالایی برخوردار بود و همین امر موجب شد که تمرکز نظامی و دفاعی ویژه‌ای بر آن صورت گیرد.

چالش‌های قومی و مذهبی و سیاست وحدت‌محور

شمس تأکید کرد: تنوع قومی و مذهبی این مناطق، با وجود ایجاد چالش‌هایی در برخی مواقع، فرصتی بی‌نظیر برای وحدت و انسجام ملی فراهم کرده است همان‌طور که رهبر معظم انقلاب نیز در سخنرانی‌های خود بر لزوم تقویت وحدت میان اقوام و مذاهب مختلف تأکید کرده‌اند.

وی افزود: بر اساس این رویکرد، تشکیل یگان‌های محلی مانند پیش‌مرگ‌های مسلمان کُرد در کردستان، نمونه‌ای موفق از سیاست‌های وحدت‌محور بوده است؛ نقش کردستان ایران و ارتباط آن با کردهای عراق و سوریه، همواره در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران مورد توجه بوده است. 

به گفته این استاد دانشگاه در دوره‌های مختلف، از جمله زمان جنگ تحمیلی و پس از آن، تلاش‌های ایران برای تقویت ارتباطات و سیاست‌های سازنده در این مناطق، در راستای تأمین امنیت و جلوگیری از نفوذ گروه‌های جدایی‌طلب و جریان‌های خارجی صورت گرفته است.

ضرورت توجه به ظرفیت‌های اقتصادی و معیشتی

شمس همچنین بر اهمیت توجه به مشکلات معیشتی و اقتصادی مردم این مناطق تأکید کرد و گفت: مردم این مناطق با وجود مشکلات اقتصادی، همواره نقش تمدنی و تاریخی خود را حفظ کرده و پشتوانه‌ای محکم برای هویت ملی ایران بوده‌اند.

 وی با اشاره به ضرورت تدوین سیاست‌های عادلانه و استفاده از ظرفیت‌های بومی این مناطق، بر اهمیت نگاه استراتژیک به استان‌های غربی کشور در امنیت و توسعه پایدار تأکید کرد.

اهمیت راهبردی کرمانشاه در توسعه ملی

شمس گفت: کرمانشاه، به دلیل موقعیت جغرافیایی خود، نقطه اتصال شرق به غرب است، این استان می‌تواند به عنوان کریدور اصلی تبادل انرژی، راه‌آهن، اینترنت و جاده‌ای بین ایران، عراق، سوریه، و مدیترانه عمل کند. با این حال، برنامه‌ریزی استراتژیک برای بهره‌برداری از این موقعیت تاکنون مغفول مانده است.

لزوم نگاه بلندمدت در برنامه‌ریزی

این تحلیل‌گر مسائل بین‌المللی افزود: توسعه کرمانشاه نیازمند برنامه‌ای ۵۰ تا ۱۰۰ ساله است که تولید اشتغال، امنیت ملی و رفاه اقتصادی را هدف قرار دهد. این طرح باید با وفاق ملی و همراهی تمامی جناح‌های سیاسی تدوین شود. تأکيد بر اقدامات کوتاه‌مدت و جزئی، مسیر پیشرفت استان را محدود می‌کند.

نقش تاریخی کرمانشاه در امنیت منطقه‌ای

وی تصریح کرد: اهمیت کرمانشاه تنها به جغرافیای آن محدود نمی‌شود؛ این استان در دوره‌های مختلف، نقشی حیاتی در امنیت منطقه‌ای، از جمله همکاری با نیروهای عراقی و گروه‌های مقاومت، ایفا کرده است به همین دلیل، توسعه آن نه فقط یک ضرورت داخلی بلکه استراتژی‌ای منطقه‌ای است.

مشکلات موجود و چالش‌های پیش رو

شمس گفت: متأسفانه، بی‌توجهی به موقعیت استراتژیک کرمانشاه منجر به عقب‌ماندگی در حوزه زیرساخت‌ها، مانند راه‌آهن، شده است. این غفلت، عمدی یا غیرعمدی، توسعه اقتصادی منطقه را به تأخیر انداخته و بهره‌برداری از ظرفیت‌های بالقوه استان را محدود کرده است.

وی با اشاره به راهکارها، گفت: تدوین برنامه‌ای جامع و بلندمدت برای توسعه استان، تمرکز بر زیرساخت‌هایی مانند راه‌آهن و جاده‌های بین‌المللی، تقویت نگاه دانشگاهی با همراهی دولت و نخبگان به مسائل استراتژیک از اهم راهکارها است.

انتهای خبر/