یادداشت؛
وقایع تاریخ معاصر ایران
حکومت پهلوی با وابستگی به بیگانگان، سرکوب مخالفان و چپاول منابع ملی، یکی از تاریکترین دورههای تاریخ معاصر ایران را رقم زد؛ استان کرمانشاه، بهدلیل موقعیت خاص خود، از تبعیضها و بیعدالتیهای این رژیم در امان نماند.
به گزارش شبکه اطلاعرسانی «مرصاد»؛ تاریخ معاصر ایران سرشار از وقایعی است که بازخوانی صحیح و مستند آنها میتواند چراغ راهی برای نسلهای آینده باشد. یکی از مهمترین دورههای این تاریخ، دوران سلطنت پهلوی است که با سرکوب، خیانت، وابستگی به بیگانگان و چپاول منابع ملی همراه بود. روایت این دوران، بهویژه با تأکید بر جنایات و خیانتهای پهلوی در استانهای مختلف، گامی مهم در تبیین حقیقت و جلوگیری از تحریف تاریخ است. استان کرمانشاه، به دلیل موقعیت جغرافیایی و تاریخی خود، از جمله مناطقی بود که در دوران طاغوت آسیبهای جدی دید و ظلم و تبعیضهای بسیاری بر مردم آن تحمیل شد.
سلطنت پهلوی بر پایهی وابستگی به بیگانگان، استبداد، سرکوب مخالفان و چپاول منابع کشور بنا شد. رضاخان که با کودتای انگلیسی ۱۲۹۹ قدرت را به دست گرفت، در طول حکومت خود سیاستهای ضدمردمی متعددی را اجرا کرد. سرکوب روحانیت، حذف تدریجی هویت ملی و اسلامی، غارت منابع کشور و ایجاد ارتشی که نه در خدمت مردم، بلکه در خدمت استعمارگران بود، تنها بخشی از خیانتهای وی به شمار میرود. پس از وی، محمدرضا پهلوی نیز همان مسیر را ادامه داد و وابستگی به آمریکا را به اوج رساند.
یکی از بارزترین خیانتهای پهلوی، انعقاد قراردادهای استعماری بود که ثروت ملی را به تاراج برد. قرارداد کنسرسیوم نفت در سال ۱۳۳۳ که پس از کودتای ۲۸ مرداد منعقد شد، بخش عظیمی از منابع نفتی ایران را دوباره به شرکتهای خارجی سپرد. همچنین قراردادهای تسلیحاتی سنگینی که با آمریکا منعقد شد، میلیاردها دلار از سرمایه ملی را هدر داد، در حالی که بسیاری از مناطق کشور از فقر و محرومیت رنج میبردند.
یکی از جنبههای مهم حکومت پهلوی، سرکوب گستردهی مردم بود. ساواک، که بهعنوان مخوفترین نهاد امنیتی در تاریخ ایران شناخته میشود، مسئولیت سرکوب، شکنجه و قتل هزاران نفر از مخالفان رژیم را بر عهده داشت. زندانهای رژیم پهلوی مملو از دانشجویان، روحانیون، کارگران و روشنفکرانی بود که به سیاستهای استبدادی اعتراض داشتند.
قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ نمونهای از سرکوب وحشیانه رژیم بود که طی آن صدها نفر از مردم بیگناه کشته یا زندانی شدند. همچنین در سالهای منتهی به انقلاب اسلامی، رژیم پهلوی بهویژه در سال ۱۳۵۷، کشتارهای وسیعی را در نقاط مختلف کشور رقم زد که از جمله مهمترین آنها، جمعه سیاه در ۱۷ شهریورماه بود.
کرمانشاه، بهعنوان یکی از استانهای مهم غرب کشور، در دوران پهلوی با مشکلات متعددی مواجه بود. با وجود ظرفیتهای بالای اقتصادی، این استان از کمترین میزان توسعه برخوردار بود و سیاستهای تبعیضآمیز رژیم باعث شد که بسیاری از مردم کرمانشاه در فقر و محرومیت زندگی کنند.
در حوزه اقتصادی، صنایع و زیرساختهای کرمانشاه بهشدت مورد بیتوجهی قرار گرفت و در حالی که درآمدهای نفتی کشور بهشدت افزایش یافته بود، سرمایهگذاری مناسبی در این استان انجام نشد. بسیاری از جوانان کرمانشاه مجبور به مهاجرت به شهرهای دیگر برای یافتن شغل بودند، زیرا فرصتهای شغلی محدود بود و اراضی کشاورزی نیز به دلیل سیاستهای غلط حکومت دچار رکود شده بود.
در حوزه فرهنگی و مذهبی نیز کرمانشاه مورد هجمه رژیم قرار داشت. پهلوی، با ترویج فرهنگ غربی و محدود کردن فعالیتهای مذهبی، سعی داشت هویت دینی مردم را کمرنگ کند. بسیاری از علما و شخصیتهای مذهبی این استان تحت فشار قرار گرفتند و حتی برخی از آنها به تبعید یا زندان محکوم شدند.
مردم کرمانشاه همواره در طول تاریخ نقش مهمی در مبارزات ضداستبدادی داشتهاند. در دوران پهلوی نیز این مبارزات با شدت ادامه داشت. روحانیون، دانشجویان و اقشار مختلف مردم کرمانشاه بارها علیه حکومت پهلوی قیام کردند.
یکی از نقاط اوج این مبارزات، اعتراضات گسترده مردم کرمانشاه در سال ۱۳۵۷ بود که با سرکوب شدید رژیم همراه شد. ساواک و نیروهای امنیتی رژیم پهلوی در این شهر، بسیاری از فعالان انقلابی را بازداشت و شکنجه کردند، اما با این وجود، مبارزات مردم ادامه یافت و در نهایت با پیروزی انقلاب اسلامی، بساط استبداد پهلوی برای همیشه برچیده شد.
بازخوانی تاریخ دوران پهلوی، نهتنها یک ضرورت علمی، بلکه یک مسئولیت ملی است. دشمنان انقلاب اسلامی همواره تلاش کردهاند با تحریف تاریخ، جنایات و خیانتهای رژیم پهلوی را تطهیر کنند و چهرهای موجه از آن ارائه دهند. از این رو، ثبت و مستندسازی حقایق آن دوران، بهویژه با تمرکز بر مناطق مختلف کشور از جمله استان کرمانشاه، امری ضروری است.
امروزه، نسل جوان نیاز دارد که از طریق اسناد، خاطرات، فیلمها و مقالات مستند، با حقیقت دوران طاغوت آشنا شود. رسانهها، مراکز علمی و نهادهای فرهنگی باید در این زمینه فعالیت گستردهتری داشته باشند و واقعیتهای این دوران را به درستی به تصویر بکشند.
حکومت پهلوی، نمونه بارزی از استبداد، وابستگی و خیانت به مردم ایران بود. این رژیم نهتنها منابع کشور را به تاراج برد، بلکه با سرکوب گسترده مخالفان و ایجاد فقر و نابرابری، زمینهساز اعتراضات و نهایتاً سقوط خود شد. در این میان، استان کرمانشاه نیز از آسیبهای این حکومت در امان نبود و مردم این خطه، با مبارزات و ایستادگی خود، نقش مهمی در سرنگونی رژیم پهلوی ایفا کردند.
حفظ و انتقال این حقایق به نسلهای آینده، وظیفهای است که نباید از آن غفلت شود. تنها با روایت صحیح و مستند از دوران طاغوت است که میتوان از تحریف تاریخ جلوگیری کرده و راهی روشن برای آینده کشور ترسیم کرد.
حمیدرضا حاتمی؛ فعال رسانهای