به گزارش شبکه اطلاع‌رسانی مرصاد؛ آیا ما با تکنولوژی زندگی می‌کنیم یا تکنولوژی با ما زندگی می‌کند؟ این پرسش نه تنها فلسفی، بلکه کاملاً عملی است؛ زیرا هر روز با تصمیم‌هایی مواجهیم که کیفیت زندگی ما را در ارتباط با فناوری تعیین می‌کنند.  

تکنولوژی هوشمند بخشی جدایی‌ناپذیر از روزمره ماست. از گوشی‌های همراه گرفته تا دستگاه‌های خانگی و سامانه‌های مبتنی بر هوش مصنوعی، همه جا رد پای آن دیده می‌شود. بهره‌گیری صحیح از این ابزارها نیازمند دانش، دقت و برنامه‌ریزی است. همان‌طور که آشپزی یا رانندگی با تمرین و آموزش به مهارت تبدیل می‌شود، استفاده از فناوری نیز باید با یادگیری و استمرار همراه باشد. 

سه اصل طلایی برای این مسیر عبارتند از: دانش، مهارت و تفکر انتقادی. تنها در این صورت است که تکنولوژی به جای آسیب، کیفیت زندگی ما را ارتقا می‌دهد و به ابزاری برای رشد فردی و اجتماعی بدل می‌شود.  

یکی از مهم‌ترین چالش‌های عصر حاضر، ایجاد تعادل میان زندگی دیجیتال و زندگی واقعی است. کاربران شبکه‌های اجتماعی هر روز بخش بزرگی از وقت خود را صرف حضور در این فضاها می‌کنند و گاه حتی زندگی شخصی‌شان را به نمایش می‌گذارند. این سبک زندگی مجازی می‌تواند تمرکز را کاهش دهد و افراد را دچار حواس‌پرتی کند.

نمونه‌ای ساده از این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که در میانه انجام کاری، گوشی را برمی‌داریم تا پیام کوتاهی ارسال کنیم، اما ناگهان ساعت‌ها در صفحات مجازی غرق می‌شویم و کار اصلی را فراموش می‌کنیم. روان‌شناسان این وضعیت را «حواس‌پرتی» می‌نامند. سوفی لروی، استاد دانشگاه واشنگتن، در پژوهشی نشان داد که رها کردن یک کار و رفتن به سراغ کار دیگر، بازگشت به تمرکز اولیه را دشوار می‌کند و همین امر در طول روز بارها تکرار شده و به خستگی و اضطراب می‌انجامد.  

مطالعات نشان می‌دهد مغز انسان برای فرار از اضطراب به رسانه‌های اجتماعی یا سرگرمی‌های دیجیتال پناه می‌برد. جود برور، روان‌درمانگر آمریکایی، در مقاله‌ای در هاروارد بیزینس ریویو توضیح می‌دهد که مغز به سرعت یاد می‌گیرد حواس‌پرتی را جایگزین اضطراب کند. اما این راه‌حل نه سالم است و نه پایدار؛ چرا که به مرور به نوعی اعتیاد رفتاری تبدیل می‌شود. این چرخه معیوب، اگر مدیریت نشود، می‌تواند سلامت روانی و اجتماعی افراد را تهدید کند.  

کارشناسان برای مقابله با این چرخه سه راهکار کلیدی پیشنهاد کرده‌اند. نخست، دوری از عوامل حواس‌پرتی با خاموش کردن اعلان‌ها، محدود کردن دسترسی به پیام‌رسان‌ها و حتی تجربه چالش‌هایی مانند یک روز بدون تلفن همراه می‌تواند تمرکز را افزایش دهد. دوم، تنظیم جدول زمانی در قالب تقسیم روز به قطعات زمانی مشخص برای کار، مطالعه، استراحت و استفاده از شبکه‌های اجتماعی، به مدیریت بهتر انرژی ذهنی کمک می‌کند. ذهن مانند باتری نیاز به شارژ دارد و نمی‌تواند مدام در حالت تمرکز باقی بماند. 

و سوم، خودشناسی و آرامش درونی از طریق اختصاص زمانی کوتاه در روز برای فاصله گرفتن از ابزارهای دیجیتال، بستن چشم‌ها و تمرکز بر خود، روشی مؤثر برای بازیابی آرامش و تمرکز است. در فرهنگ اسلامی نیز این امر با عبادت و خلوت معنوی توصیه شده است.  

تکنولوژی واقعیتی است که نمی‌توان از آن گریخت، اما می‌توان با دانش، مهارت و تفکر انتقادی آن را به خدمت زندگی درآورد. ایجاد تعادل میان دنیای دیجیتال و واقعیت، نه تنها از اضطراب و حواس‌پرتی می‌کاهد، بلکه فرصت‌های بیشتری برای تعاملات اجتماعی، خانواده و تجربه‌های واقعی فراهم می‌آورد. شعارهایی مانند «کمتر اسکرول کن، بیشتر زندگی کن» یا «تلفن کمتر، تفریح بیشتر» تنها توصیه‌های ساده نیستند؛ بلکه یادآوری می‌کنند که آینده سالم و متعادل ما در گرو مدیریت هوشمندانه فناوری است.  

در نهایت، تکنولوژی همانند آینه‌ای است که سبک زندگی ما را بازتاب می‌دهد. اگر آن را آگاهانه و مسئولانه به کار گیریم، می‌تواند به ابزاری برای رشد، آرامش و پیشرفت تبدیل شود. اما اگر بی‌محابا و بدون برنامه در آن غرق شویم، نه تنها کیفیت زندگی کاهش می‌یابد، بلکه هویت فردی و اجتماعی نیز آسیب می‌بیند. انتخاب با ماست: یا تکنولوژی را به خدمت زندگی درآوریم، یا زندگی‌مان را در خدمت تکنولوژی قرار دهیم.

نویسنده: مینا کرمی؛ کارشناس مشاوره