به گزارش شبکه اطلاع‌رسانی «مرصاد»؛ فناوری مدرن ضمن اینکه فرصت‌های زیادی را به همراه دارد، چالش‌های جدیدی را نیز برای جوامع سنتی ایجاد می‌کند که در خلا سواد رسانه‌ای بستر تهدیدات اجتماعی است. 

فضای مجازی به‌ویژه شبکه‌های اجتماعی به‌طور فزاینده‌ای بر روابط بین نسل‌ها و درون خانواده‌ها تأثیر می‌گذارد و شکافی بین سبک زندگی سنتی و مدرن ایجاد می‌کند. 
حال سئوال اینجاست  که چگونه در این شرایط از کودکان و نوجوانان خود در این عرصه مجازی محافظت کنیم و ارزش‌ها را حفظ کنیم؟ 

عصر دیجیتال و روش‌های سنتی  سرفصل ماجرایی که بسیاری از خانواده‌ها را درگیر کرده است؛ در مناطق سنتی به‌خصوص مناطق کُردنشین  در کرمانشاه که ارزش‌ها و آداب و رسوم از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شود، گسترش اینترنت و شبکه‌های اجتماعی یک چالش جدی است. 

با وجود این دنیای پر رنگ و لعاب  و رؤیایی متوهمانه، شکاف بین نسل‌ها بیش از دهه و صده قبلی عمیق‌تر می‌شود زیرا کودکان و جوانان به دنیای مجازی می‌روند و ریشه‌های ایلی و طایفه‌ای خود را فراموش می‌کنند. 

اعتیاد مجازی و ارتباطات خانوادگی  دو اصل تنیده در روابط اجتماعی‌اند چرا که استفاده بیش از حد از شبکه‌های اجتماعی منجر به کاهش زمان سپری کردن خانواده در کنار هم می‌شود. 

ارتباطات مجازی جایگزین گفتگوهای واقعی، صمیمیت‌ها و حتی تحرکاتی می‌شود که در گذشته در قالب بازی‌های، بومی _ محلی بود که در بنیان و اساس منجر به دوری و سوءتفاهم بین والدین و فرزندان خواهد شد. 

شوربختانه آزار و اذیت سایبری و تهدیدات امنیتی این روزها در بین خانواده‌هایی که تا دو دهه قبل ساختار و شکل ارتباطی آن‌ها با فرزندانشان  ارتباطی عمیقاً عاطفی  بود به دغدغه‌ای از روزمرگی بدل شده است. 

در وادی خالی از سواد رسانه‌ای شبکه‌های اجتماعی در حال تبدیل شدن به بستری برای آزار و اذیت سایبری، تهاجم و انتشار اطلاعات نادرست و در بسیاری موارد ترویج آسیب‌های اجتماعی هستند؛ کودکان و نوجوانان بدون اینکه همیشه متوجه عواقب آن باشند، در معرض خطر قرار می‌گیرند، به‌ویژه در جوامع سنتی استان‌هایی مانند کرمانشاه و ایلام که به واسطه سبقه ایل و عشیرگی  تجربه‌ای در مقابله با چنین تهدیداتی وجود ندارد. 

به مصداق معنا، رسانه‌های اجتماعی دیدگاهی تحریف شده از واقعیت ایجاد می‌کنند که در آن افراد فقط بهترین خود را نشان می‌دهند و این امر می‌تواند منجر به کاهش عزت نفس و نارضایتی از زندگی به خصوص در بین جوانانی شود که برای رسیدن به آرمان‌ها تلاش می‌کنند. 

از دست دادن هویت فرهنگی ره‌آورد حسرت‌بار دیگر فضای مجازی خصوصاً شبکه‌های اجتماعی است  بدین شکل که نسل جوان که اسیر دنیای مجازی شده‌اند، هر روز کمتر به ریشه‌ها و سنت‌های فرهنگی خود علاقه‌مند هستند و بدین سان ریشه‌های فرهنگ غنی سنت‌ها روز به روز  حنیف‌تر و شاکله فرهنگ و سنت‌های بومی گذشته به غلافی پوک و تهی از محتوا بدل می‌شوند. 

این امر منجر به از بین رفتن هویت ملی و فراموشی ارزش‌های نیاکان ما که استخوان‌بندی فرهنگ و رسوم ما محسوب می‌شود و برای حفظ میراث فرهنگی در مناطق سنتی اهمیت ویژه‌ای دارد. 

اگرچه دوران گذار کرونا و مجازی شدن کلاس‌های درس دانش‌آموزان  بی‌تأثیر از رواج شبکه‌های اجتماعی در بین نوجوانان ما نبود اما در کل  استفاده مداوم از ابزارها و رسانه‌های اجتماعی بر توانایی تمرکز و مطالعه، تأثیر منفی می‌گذارد؛ کودکان و نوجوانان در تکمیل تکالیف مدرسه مشکل دارند که بر تحصیل و آینده آن‌ها تأثیر خواهد داشت. 

با گذراندن زمان زیاد در فضای مجازی، کودکان و نوجوانان کمتر حرکت می‌کنند و سبک زندگی کم‌تحرکی را پیش می‌گیرند که این امر منجر به مشکلات سلامتی و اضافه وزن و همچنین مشکلات خواب و سلامت روان می‌شود. 

بدتر شدن سلامت روان و رفاه عاطفی: اعتیاد مجازی می‌تواند منجر به افسردگی، اضطراب و سایر اختلالات روانی شود؛ فقدان ارتباط چهره به چهره و حمایت عاطفی در زندگی واقعی این مشکلات را تشدید می‌کند. 

ارتباط مجازی که در آن تماس مستقیم با طرف مقابل وجود ندارد، میزان همدلی و شفقت را نسبت به افراد دیگر کاهش می‌دهد؛ نسل جوان مشکلاتی را در ارتباط زنده و برقراری تماس‌های شخصی تجربه می‌کند که برای ارتباطات اجتماعی در جوامع سنتی مهم است. 

پدران و مادرانی  که دنیای مجازی را که فرزندانشان در آن زندگی می‌کنند درک نمی‌کنند، اغلب در برقراری ارتباط و برقراری روابط قابل اعتماد مشکل دارند که نهایتاً این امر منجر به درگیری و سوءتفاهم در خانواده می‌شود. 

والدین همیشه از کارهایی که فرزندانشان در فضای مجازی انجام می‌دهند آگاه نیستند، که آن‌ها را در معرض خطر درگیر شدن در موقعیت‌های ناخواسته و خطرناک از جمله صحبت با غریبه‌ها و مشاهده محتوای نامناسب قرار می‌دهد. 

تحکیم ارزش‌ها و سنت‌های خانوادگی: برای حفظ میراث فرهنگی و تقویت پیوند بین نسل‌ها باید به تقویت ارزش‌ها و سنت‌های خانوادگی توجه بیشتری شود. برگزاری رویدادها و تعطیلات مشترک مهم است. 

  پرورش تفکر انتقادی در کودکان و نوجوانان ضروری است تا بتوانند حقیقت را از دروغ تشخیص دهند و قربانی دستکاری و اطلاعات غلط در اینترنت نشوند. 

لازم است برای زمانی که کودکان و نوجوانان ما در اینترنت می‌گذرانند محدودیت‌های معقولی در نظر گرفته شود تا بتوانند زمان بیشتری را به ارتباط واقعی، مطالعه و فعالیت بدنی اختصاص دهند. 

تشویق ارتباط زنده و ارتباطات اجتماعی، تشکیل جلسات با دوستان و اقوام به گونه‌ای است که کودکان تعامل در دنیای واقعی را بیاموزند. 

تعادل بین مدرنیته و سنت مؤلفه تأمل برانگیز این روزهای خانواده‌هاست، لازم است بین فناوری مدرن و ارزش‌های سنتی تعادل ایجاد شود تا فناوری به نفع مردم باشد و زندگی و فرهنگ آن‌ها، آداب و رسوم همچنین فرهنگ ناب گذشته ایلی _ عشایری و سنتی ناب و اصیل خود را از بین نبرد. 

یادداشت؛ مجتبی جنگلی‌نیا