تعزیه و چَمَری بازتاب فرهنگ عاشورایی مردم کرمانشاه 

عزیز مصطفایی در گفتگو با خبرنگار گروه فرهنگی شبکه اطلاع‌رسانی «مرصاد»؛ اظهار داشت: هنر تعزیه‌خوانی یا شبیه‌خوانی در استان کرمانشاه از پیشینه‌ای طولانی برخوردار است؛ هرچند نمی‌توان به‌طور دقیق زمان پیدایش آن را مشخص کرد. با این حال، برخی پژوهشگران بر این باورند که ریشه‌های اولیه این هنر نمایشی به دوران پیش از اسلام بازمی‌گردد، زمانی که برای سوگ سیاوش آئین‌هایی مشابه اجرا می‌شده است.

این دانش‌آموخته دکترای مردم‌شناسی افزود: با وجود این دیدگاه، اغلب کارشناسان حوزه فرهنگ و مردم‌شناسی، دوران زندیه و به‌ویژه عصر قاجاریه را دوران اوج و شکوفایی تعزیه در ایران می‌دانند؛ زمانی که این هنر آئینی در نقاط مختلف کشور، از جمله کرمانشاه، با حمایت‌های مردمی و حکومتی رونق یافت و به یکی از ارکان مراسم سوگواری تبدیل شد.

به گفته وی، تعزیه در لغت به معنای عزاداری، سوگواری، یادبود و بزرگداشت درگذشتگان است اما در اصطلاح، به نوعی نمایش مذهبی اطلاق می‌شود که با بهره‌گیری از عناصر نمایشی، روایت‌گر وقایع کربلا و مصائب اهل‌ بیت (ع) است.

وی افزود: تعزیه، فراتر از یک نمایش صرف است و در حقیقت، پیوندی عمیق با باورهای دینی، عاطفی و اجتماعی مردم دارد؛ به‌ویژه در ایام محرم که این آئین به اوج خود می‌رسد و در بسیاری از مناطق کرمانشاه به‌صورت سنتی برگزار می‌شود.

مصطفایی با اشاره به ویژگی‌های خاص تعزیه در استان کرمانشاه گفت: در مناطق شهری و روستایی کرمانشاه، تعزیه‌خوانی همچنان به‌عنوان یکی از مهم‌ترین جلوه‌های عزاداری شناخته می‌شود. این مراسم نه‌تنها حامل پیام‌های مذهبی، بلکه حاوی ارزش‌های فرهنگی، اخلاقی و هویتی مردم این دیار است.

مصطفایی گفت: مراسم تعزیه‌خوانی در روستاهای فَش و کَرَم‌بست نیز از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. این مراسم به زبان محلی و با شیوه‌ای کاملاً بومی اجرا می‌شود و حضور فعال بانوان در نقش‌های مختلف، به آن رنگ و بویی متفاوت و منحصر‌ به‌ فرد بخشیده است.

این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: تعزیه در روستای کندوله نیز با بهره‌گیری از دیالوگ‌های منظوم محلی و روایت دقیق واقعه عاشورا، یکی دیگر از آئین‌های ارزشمند و اصیل استان کرمانشاه است که ضرورت توجه به آن در عرصه ثبت میراث معنوی بیش از پیش احساس می‌شود.

وی اظهار کرد: حفظ و احیای هنر تعزیه در استان کرمانشاه نیازمند حمایت‌های جدی نهادهای فرهنگی و مشارکت مردم است. این آئین، بخش جدایی‌ناپذیر از میراث معنوی ایرانیان به شمار می‌رود و باید به عنوان یک هنر ارزشی و اصیل، مورد توجه نسل‌های آینده قرار گیرد.

مصطفایی در بخش دیگری از سخنانش گفت: آئین چَمری با نوای پُرشور سورنا، طبل و دهل، در مناطق لک‌نشین و کلهرنشین استان کرمانشاه، حال و هوایی متفاوت به سوگواری‌های ایام محرم می‌بخشد. این آئین‌ با فضایی حماسی، روح عزاداری را با صلابت و اندوه در هم‌ می‌آمیزد و پیوندی عمیق با هویت قومی و مذهبی مردم این نواحی برقرار می‌کند.

این دانش‌آموخته مردم‌شناسی با اشاره به جلوه‌های شهری عزاداری گفت: در مرکز شهر کرمانشاه، تکیه تاریخی معاون‌الملک به‌عنوان یکی از بناهای برجسته دوران قاجار، همه‌ساله در روز عاشورا میزبان مراسم باشکوه عزاداری است. نواهای خاص کرمانشاهی و فضای معنوی این تکیه، تجربه‌ای ماندگار برای عزاداران خلق می‌کند.

وی در بخش دیگری از سخنانش تصریح کرد: در میان آئین‌هایی که درخواست ثبت در فهرست آثار ملی را دارند، نوحه «شیرین شمامه نوبرم» با ملودی خاص و گویش ناب کرمانشاهی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. این نوحه، با ساختار موسیقایی منحصر به‌ فرد خود، یکی از نمونه‌های برجسته فرهنگ عاشورایی منطقه به‌شمار می‌رود.

به گزارش شبکه اطلاع‌رسانی «مرصاد»؛ ماه محرم، فصل سوگ و حماسه، در جای‌جای ایران با آئین‌ها و نمادهای فرهنگی خاص خود برگزار می‌شود؛ آئین‌هایی که ریشه در تاریخ، باورها و هویت مردم هر منطقه دارد. در استان کرمانشاه، این مراسم با جلوه‌هایی از سنت‌های کهن، آداب بومی و فرهنگ حماسی قوم کُرد همراه است که برخی از آن‌ها هنوز زنده‌اند و برخی دیگر به فراموشی سپرده شده‌اند؛ از نوای سوزناک «چَمری» گرفته تا گِل‌مالی و راه‌رفتن با پای برهنه، عزاداری در این دیار همواره نشانی از همدلی، باور دینی و پیوندی عمیق با واقعه عاشورا داشته است. 

هر چند با گذر زمان، برخی از این آئین‌ها دستخوش تغییر شده‌اند، اما همچنان نشانه‌هایی از آن میراث غنی در کوچه‌پس‌کوچه‌های شهرها و روستاهای کرمانشاه شنیده و دیده می‌شود.

انتهای خبر/