به گزارش شبکه اطلاع‌رسانی «مرصاد»؛ در حکمت بیست و سوم از کتاب شریف نهج‌البلاغه، امام علی علیه‌السلام حقیقتی بنیادین را درباره معیار ارزش و رشد انسان بیان می‌کنند؛ حقیقتی که هرچند در کلامی کوتاه آمده، اما پیام آن عمیق، تربیتی و فرازمانی است.

حضرت در این حکمت می‌فرمایند:

«مَنْ أَبْطَأَ بِهِ عَمَلُهُ، لَمْ يُسْرِعْ بِهِ نَسَبُهُ.»
کسی که کردار او را به جایی نرساند، افتخارات خاندانش نیز او را یاری نخواهد کرد.

امیرالمؤمنین علیه‌السلام در این کلام نورانی تکیه بر «عمل» را محور اصلی کمال معرفی می‌کنند و نشان می‌دهند که وابستگی‌های خانوادگی و افتخارات نسبی، هرگز جای خالی تلاش، تقوا و لیاقت فرد را پر نمی‌کند. قرآن کریم نیز همین حقیقت را با این آیه مشهور بیان کرده است:
«إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِندَ اللّهِ أَتْقَاكُمْ»؛ گرامی‌ترین شما نزد خداوند، باتقواترین شماست.

در ادامه، منابع روایی نیز این معنا را تأیید می‌کنند. در روایت زیبایی از امام سجاد علیه‌السلام نقل شده است که آن حضرت در کنار خانه خدا با تضرع فراوان با پروردگار مناجات می‌کردند و هنگامی که اصمعی به انتساب ایشان به خاندان نبوت اشاره نمود، امام سجاد علیه‌السلام با صراحت فرمودند:
**بهشت برای اهل طاعت—even اگر غلام حبشی باشد—
و دوزخ برای نافرمانان—even اگر از بزرگ‌زادگان قریش باشد— آفریده شده است.**
این بیان، تأکید دوباره‌ای است بر اینکه معیار حقیقی نجات و تعالی، عمل است، نه نسب.

تاریخ نیز این حقیقت را بارها ثابت کرده است؛ برخی از خاندان‌های بزرگ به دلیل بی‌عملی و سستی سقوط کرده‌اند، و در مقابل، افراد گمنام یا از طبقات پایین جامعه با تلاش و لیاقت به والاترین جایگاه‌ها رسیده‌اند. سعدی این معنا را در شعری مشهور چنین به تصویر کشیده است:

روستا زادگان دانشمند *** به وزیرى پادشا رفتند
پسران وزیر ناقص عقل *** به گدایى به روستا رفتند

در کنار این حقیقت، تعالیم دینی درباره فضیلت سادات و اصالت خانوادگی جای خود دارد؛ اما این فضیلت زمانی معنا می‌یابد که با عمل صالح همراه باشد. همان‌گونه که امام باقر علیه‌السلام به سعد بن عبدالملک ـ که از بنی‌امیه بود ـ فرمودند:
«آن‌کس که از من پیروی کند، از من است.»
یعنی اصالت حقیقی، اصالت در رفتار و ایمان است، نه صرف انتساب ظاهری.

حکمت ۲۳ نهج‌البلاغه با این نگاه عمیق، انسان را به مسئولیت‌پذیری، تلاش، اخلاق‌مداری و رهایی از غرور خانوادگی فرامی‌خواند؛ پیامی که امروز نیز همچنان تازه، سازنده و راهگشاست.

انتهای خبر/