به گزارش خبرنگار سیاسی شبکه اطلاع‌رسانی «مرصاد»؛ جایگاه زنان در جامعه ایران همواره دستخوش تغییرات فرهنگی، اجتماعی و سیاسی بوده است. در دوران پهلوی، سیاست‌های مدرن‌سازی اجباری موجب تغییراتی در سبک زندگی زنان شد که از کشف حجاب گرفته تا مشارکت محدود در عرصه‌های اجتماعی را شامل می‌شد. در مقابل، پس از انقلاب اسلامی، الگوی زن مسلمان مورد تأکید قرار گرفت.

 انقلاب اسلامی نقطه عطفی در این مسیر محسوب می‌شود که با تأکید بر هویت اسلامی و خودباوری زنان، زمینه‌های رشد و تعالی آن‌ها را فراهم کرد.

امروزه، مفهوم «زن سوم» به‌عنوان الگویی جدید مطرح شده است که ترکیبی از ارزش‌های دینی و اجتماعی با حقوق و فرصت‌های مدرن است. این الگو نشان‌دهنده تلاش زنان ایرانی برای یافتن جایگاهی مستقل و متعادل در جامعه است.

زنان ایرانی با انقلاب اسلامی به خودباوری رسیدند

شهناز اجاقی در گفتگو با خبرنگار سیاسی شبکه اطلاع‌رسانی «مرصاد»؛ به بررسی جایگاه زنان در طول تاریخ ایران، از عهد باستان تا سه دهه پیش، پرداخت و اظهار داشت: «سرنوشت زنان در جامعه ایران در طول تاریخ دست‌خوش نوسانات فراوانی بوده است؛ از اوج عزت تا حضیض ذلت؛ این نوسانات نشان‌دهنده تغییرات عمیق در جایگاه شخصیت فردی و اجتماعی زنان در کشور ماست.

عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه افزود: ما نمی‌توانیم جایگاه زنان را قبل و بعد از اسلام یا قبل و بعد از انقلاب اسلامی یکسان در نظر بگیریم، در دوران پهلوی، اقداماتی مانند ترویج اباحی‌گری و بی‌هویتی دختران و پسران از طریق مجلاتی مانند «زن روز» انجام می‌شد. این مجله، تحت سردبیری مجید دوامی، مباحثی مانند ملکه زیبایی را مطرح می‌کرد که به گفته برخی، به «کاباره کاغذی» تشبیه شده بود.

وی با اشاره به دستاوردهای انقلاب اسلامی، گفت: انقلاب اسلامی دو دستاورد بزرگ برای زنان ایران به ارمغان آورد: خودباوری و هویت اسلامی؛ این دو عامل زمینه رشد و تعالی زنان را در جامعه فراهم کرده و فرصت حضور پررنگ‌تر آنان را در عرصه‌های مختلف ایجاد کرده است.

اجاقی تأکید کرد: این تحولات مثبت نه‌تنها بنیان خانواده را تضعیف نکرده، بلکه با افزایش آگاهی بانوان، نقش مادران و تحکیم خانواده تقویت شده است. پس از انقلاب، خانواده به عنوان مهم‌ترین نهاد برای رشد کرامت انسانی و زن به عنوان محور انس‌بخش خانواده معرفی شده است.

وی به تحولات اساسی در وضعیت زنان پس از انقلاب اسلامی اشاره کرد و گفت: انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی (ره) تحولی عمیق در جایگاه زنان ایجاد کرد، زن ایرانی که پیش از انقلاب تنها ایفاگر نقشی ساده و ناقص بود، با شعله‌ورشدن انقلاب، حصار بی‌بند و باری را درهم شکست و هم‌پای مردان به مبارزه پرداخت.

عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی استان کرمانشاه افزود: جایگاه زنان در نظام جمهوری اسلامی به حدی ارتقا یافته که مقام معظم رهبری زن را «ریحانه» می‌دانند، نه قهرمان. این بدان معناست که مهم‌ترین مسئولیت زن، ایجاد محیطی امن و آرام برای خانواده است، حجاب اسلامی نیز به عنوان مصونیت، نه محدودیت، برای زنان در نظر گرفته شده است.

 اجاقی به تغییر نگرش مجامع مذهبی نسبت به نقش زنان در اجتماع اشاره کرد و گفت: پیش از این، نگاه غالب بر خانه‌نشینی و انجام وظایف خانگی تأکید داشت، اما امروز روحانیون روشن‌بین خواهان حضور پررنگ زنان در عرصه‌های اجتماعی با حفظ شئونات اسلامی هستند.

وی همچنین به اصل ۲۱ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران اشاره کرد و گفت: این اصل دولت را موظف می‌کند تا با رعایت موازین اسلامی، حقوق زنان را تضمین و زمینه‌های رشد شخصیت و احیای حقوق مادی و معنوی آنان را فراهم کند.

 اجاقی گفت: زنان ایرانی امروز آگاه‌تر، بصیرتر و کوشاتر از گذشته هستند، آن‌ها از انسان‌هایی محدود به زنانی پویا و تعالی‌جو تبدیل شده‌اند، زنان فرهیخته و متفکر امروزی توانسته‌اند ویژگی‌های ممتاز خود را در دوران انقلاب اسلامی به منصه ظهور برسانند.

نابرابری جایگاه اجتماعی زنان در دوران پهلوی

فرشته همتی در گفتگو با خبرنگار سیاسی شبکه اطلاع‌رسانی «مرصاد»؛ اظهار داشت: در دوران رژیم پهلوی، جایگاه زنان در جامعه به‌طور نسبی تغییراتی را تجربه کرد، اگرچه برخی از اصلاحات اجتماعی مانند حق رأی برای زنان و حضور در عرصه‌های سیاسی و اجتماعی در دستور کار قرار گرفت، اما در عمل هنوز نابرابری‌های زیادی بین زنان و مردان وجود داشت، بسیاری از زنان به‌دلیل فقر و شرایط اجتماعی ناتوان از بهره‌برداری کامل از امکانات تحصیلی و شغلی بودند.

مسئول بسیج جامعه زنان استان کرمانشاه افزود: مردم ایران در اواخر رژیم پهلوی به‌خاطر نابرابری‌های اجتماعی و اقتصادی به‌ویژه فقر شدید و اختلاف طبقاتی که جامعه را به دو طبقه‌ غنی و فقیر تقسیم کرده بود، احساس نارضایتی شدیدی داشتند، اعتراضات گسترده در سراسر کشور در نهایت منجر به انقلاب اسلامی شد که هدف اصلی آن تغییر وضعیت اقتصادی، اجتماعی و سیاسی کشور بود.

وی گفت: یکی از مسائل مهمی که در این دوران مورد توجه قرار گرفت، وضعیت تحصیل زنان بود، باوجود تلاش‌هایی که در جهت توسعه آموزش زنان صورت گرفت، هنوز بسیاری از دختران از دسترسی به آموزش عالی و فرصت‌های شغلی محروم بودند، تحصیل زنان در مناطق محروم کشور همچنان با مشکلات زیادی مواجه بود که مانع از پیشرفت و توسعه فردی آنها می‌شد.

همتی تصریح کرد: اختلاف طبقاتی در رژیم پهلوی به یکی از مسائل بغرنج تبدیل شده بود، طبقه‌ فقیر از حقوق اجتماعی و اقتصادی خود بی‌بهره بودند و در عین حال طبقه‌ ثروتمند و نخبگان از امکانات بیشتری برخوردار بودند، این شکاف طبقاتی موجب نارضایتی گسترده در میان اقشار پایین جامعه شد و بخشی از دلایل اصلی انقلاب را شکل داد.

مسئول بسیج جامعه زنان استان کرمانشاه گفت: در نهایت، انقلاب مردم ایران علیه رژیم پهلوی با هدف برقراری عدالت اجتماعی و اقتصادی، از جمله حقوق برابر برای زنان و کاهش فقر و اختلافات طبقاتی، به پیروزی رسید، این انقلاب نه‌تنها زمینه‌ساز تغییرات اساسی در سیاست‌های کشور شد، بلکه تحولات بزرگی را در عرصه‌ اجتماعی و فرهنگی نیز به‌همراه داشت.

وی ادامه داد: در دوران شاه، یکی از تصمیمات بحث‌برانگیز رژیم پهلوی، تصویب قانون کشف حجاب در سال ۱۳۱۴ بود که با هدف مدرنیزاسیون جامعه صورت گرفت، این قانون موجب شد که پوشش اسلامی زنان به‌طور رسمی ممنوع شود و زنان مجبور به کنار گذاشتن حجاب خود شوند که این تصمیم به‌ویژه در مناطق سنتی کشور با مخالفت شدید مردم و روحانیون روبرو شد و به‌عنوان یکی از عوامل افزایش نارضایتی از رژیم پهلوی شناخته می‌شود.

انقلاب اسلامی جایگاه زنان را متحول کرد

مسعود احمدی در گفتگو با خبرنگار سیاسی شبکه اطلاع‌رسانی «مرصاد»؛ درباره وضعیت زنان در دوران پهلوی و پس از انقلاب اسلامی گفت: در دوران پهلوی، سیاست‌های حکومت، به‌ویژه از دوره رضاشاه به بعد، بر مدرن‌سازی اجباری متمرکز بود، یکی از جلوه‌های این سیاست، تغییرات در سبک زندگی زنان بود؛ از کشف حجاب اجباری گرفته تا اعطای برخی حقوق اجتماعی و آموزشی.

دبیر ستاد امر به معروف و نهی از منکر استان کرمانشاه افزود: این تغییرات اغلب بدون در نظر گرفتن بستر فرهنگی جامعه اعمال می‌شد، در دوران محمدرضاشاه نیز زنان به برخی حقوق، مانند حق رأی و اشتغال در برخی مشاغل، دست یافتند، اما همچنان محدودیت‌های طبقاتی و سنت‌های اجتماعی مانع از مشارکت گسترده آن‌ها در همه عرصه‌ها بود.

وی درباره تغییرات پس از انقلاب اسلامی افزود: انقلاب اسلامی نگاه تازه‌ای به نقش زن در جامعه ارائه داد، برخلاف گفتمان پهلوی که عمدتاً زنان را با الگوی غربی پیوند می‌داد، انقلاب اسلامی بر مفهوم «زن مسلمان» تأکید کرد.

احمدی تصریح کرد: این رویکرد، ضمن حفظ ارزش‌های دینی، امکان تحصیل و حضور اجتماعی زنان را گسترش داد. در سال‌های پس از انقلاب، زنان در حوزه‌های علمی، فرهنگی و حتی مدیریتی فعال شدند، اما همچنان برخی محدودیت‌ها، از جمله در زمینه حقوق قانونی و مشارکت در برخی حوزه‌ها، مورد بحث و انتقاد قرار دارد.

وی خاطرنشان کرد: امروزه برخی پژوهشگران از مفهومی به نام «الگوی زن سوم» سخن می‌گویند، این الگو نه صرفاً دنباله‌روی از مدرنیته غربی است و نه صرفاً بازگشت به سنت‌های پیشین، بلکه ترکیبی از هر دو است؛ زن سوم فردی است که هم از حقوق و فرصت‌های اجتماعی بهره‌مند است و هم هویت دینی و فرهنگی خود را حفظ می‌کند. این رویکرد، به‌ویژه در میان نسل جدید زنان ایرانی، به‌عنوان الگویی قابل توجه مطرح شده است.

احمدی در ادامه تصریح کرد: هنوز مسیر طولانی در پیش است، جامعه ایران در حال تجربه تغییرات فرهنگی و اجتماعی است و زنان نقش مهمی در این تحولات دارند، برخی قوانین و دیدگاه‌های سنتی هنوز مانع از تحقق کامل این الگو هستند، اما روند کلی نشان می‌دهد که زنان ایرانی بیش از گذشته در حال تعریف جایگاه خود بر اساس نیازها و ارزش‌های بومی و جهانی هستند.

وی در پایان تأکید کرد: آینده زنان در ایران بستگی به تعامل میان سیاست، فرهنگ و خواسته‌های اجتماعی دارد، اگر این سه عنصر بتوانند به یک تعادل برسند، زنان ایرانی می‌توانند الگوی زن سوم را به شکلی پایدار محقق کنند و در عین حال، مشارکت بیشتری در توسعه کشور داشته باشند.

به گزارش شبکه اطلاع‌رسانی «مرصاد»؛ تحولات جایگاه زنان در ایران نشان‌دهنده تغییرات عمیق فرهنگی و اجتماعی در طول تاریخ است. اگرچه در دوران پهلوی تلاش‌هایی برای حضور زنان در جامعه صورت گرفت، اما این اقدامات بیشتر بر ظواهر امر متمرکز بود و هویت اصیل زن ایرانی را تحت‌الشعاع قرار می‌داد. در مقابل، انقلاب اسلامی با تأکید بر خودباوری و هویت اسلامی، بستری را فراهم کرد که زنان بتوانند در عین حفظ ارزش‌های فرهنگی و دینی، نقش فعالی در جامعه ایفا کنند.

امروز زنان ایرانی با آگاهی و بصیرت بیشتر در عرصه‌های مختلف علمی، فرهنگی و اجتماعی حضور دارند. این روند نشان می‌دهد که بازتعریف جایگاه زنان همچنان ادامه دارد و آن‌ها می‌توانند با تکیه بر توانمندی‌های خود، نقشی مؤثرتر در پیشرفت جامعه ایفا کنند.

انتهای خبر/