حجت‌الاسلام والمسلمین حسن ملایی در گفتگو با خبرنگار گروه فرهنگی شبکه اطلاع‌رسانی «مرصاد»؛ با اشاره به اهمیت چارچوب فکری در نظام‌های تربیتی و آموزشی، اظهار داشت: هر نظام آموزشی، ساختار و برنامه‌ریزی خاص خود را دارد که بر اساس اصول فکری مشخص طراحی می‌شود، از زمان‌بندی گرفته تا اهداف و شیوه‌های اجرایی، همه چیز بر مبنای همان چارچوب فکری تنظیم می‌شود. 

وی ادامه داد: در واقع، هر نظام با اتکا به مبانی فکری خود، مسیر مشخصی برای پرورش انسان ترسیم می‌کند و همه برنامه‌ها و فعالیت‌هایش را بر اساس آن پیش می‌برد، این منطق سبب انسجام و هدفمندی نظام می‌شود و از هرج و مرج جلوگیری می‌کند. 

پژوهشگر پژوهشکده مهدویت و موعودگرایی تأکید کرد: همین اصول در حوزه اقتصاد نیز صادق است؛ هر نظام اقتصادی با تکیه بر مبانی خود، راهکارهای مشخصی برای حل مسائل، مانند کنترل تورم، ارائه می‌دهد؛ شاید روش‌های متفاوتی پیشنهاد شود، اما هر نظام فقط گزینه‌ای را می‌پذیرد که با اصولش سازگار باشد. 

ملایی افزود: بنابراین، سیاست‌ها و برنامه‌های اقتصادی نیز بر اساس همان نظام فکری شکل می‌گیرند و هر انحراف از آن چارچوب، می‌تواند ناهماهنگی و بی‌ثباتی ایجاد کند؛ این اصل در تمام حوزه‌ها از جمله تربیت، سیاست، فرهنگ و اجتماع معتبر است و باید رعایت شود. 

وی با اشاره به اهمیت نظام فکری در جوامع، گفت: هر جامعه‌ای دارای منظومه‌ای فکری و پارادایم خاص است که اهداف، راهکارها و مسیر حرکت آن را تعیین می‌کند؛ بدون این نظام، برنامه‌ریزی و پیشرفت ممکن نیست و زندگی انسان به‌طور طبیعی در چارچوب یک نظام فکری جریان می‌یابد. 

پژوهشگر پژوهشکده مهدویت و موعودگرایی تصریح کرد: هیچ فردی نمی‌تواند بدون تکیه بر یک نظام فکری تصمیم بگیرد، حتی کسانی که ادعا می‌کنند نظام فکری ندارند، در عمل تابع چارچوبی هستند که خود از آن آگاه نیستند. 

ملایی به جایگاه نظام سیاسی در میان سایر نظام‌ها اشاره کرد و گفت: نظام‌های اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و آموزشی با هم در تعامل هستند، اما نظام سیاسی نقش محوری دارد و مسیر حرکت سایر نظام‌ها را تعیین می‌کند؛ تصمیمات کلان سیاسی، جهت‌دهنده سایر حوزه‌هاست و انسجام جامعه بدون آن مختل می‌شود. 

وی ادامه داد: نظام سیاسی نه‌تنها مدیریت‌کننده، بلکه هدایتگر و تنظیم‌کننده سایر نظام‌هاست؛ سیاست‌ها، برنامه‌ها و راهبردهای هر بخش باید هماهنگ با تصمیمات نظام سیاسی باشد، زیرا اقتصاد، فرهنگ و آموزش در مسیر سیاست‌های کلان حرکت می‌کنند. 

ضرورت رهبری آگاه و الهی در نظام اسلامی

پژوهشگر پژوهشکده مهدویت و موعودگرایی با تأکید بر ضرورت رهبری و مدیریت مرکزی، افزود: هر نظام سیاسی برای اداره مؤثر جامعه نیازمند یک رهبر آگاه و توانمند است؛ در نظام اسلامی، فلسفه نبوت و امامت بر همین اساس استوار است؛ پیامبر (ص) و امام مأمور هدایت و مدیریت جامعه هستند و به‌دلیل ویژگی‌هایی چون عصمت و علم لدنی، قادر به اداره صحیح نظام الهی‌اند. 

ملایی با اشاره به اهمیت علم و عصمت در رهبری نظام اسلامی، گفت: علم پیامبران و امامان برخاسته از وحی الهی است و نه آموخته‌های بشری؛ این علم متصل به منبع الهی، توان تصمیم‌گیری درست در تمام عرصه‌های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و تربیتی را فراهم می‌کند و نظام را از انحراف مصون می‌سازد. 

وی بیان کرد: بر این اساس، نظام اسلامی تنها با وجود رهبری الهی و برخوردار از علم مصون از خطا می‌تواند به اهداف متعالی خود برسد؛ چنین رهبری، محور وحدت و راهنمای هدایت جامعه در مسیر الهی و عدالت‌محور است. 

پژوهشگر پژوهشکده مهدویت و موعودگرایی اذعان کرد: خداوند برای اداره نظام جامع الهی که همه ساحت‌های زندگی انسان را شامل می‌شود، فردی را برگزیده که علم کامل و مصونیت از خطا دارد؛ این ویژگی، لازمه مدیریت کلان و هدایت صحیح جامعه است. 

ملایی ادامه داد: انسانی که در رأس چنین نظامی قرار می‌گیرد، باید شناخت کافی نسبت به اهداف، سیاست‌ها و نیازهای جامعه داشته باشد و در تصمیم‌گیری دچار خطا نشود؛ از این رو، خداوند صفت عصمت را در نبی و امام قرار داده است.

وی تأکید کرد: عصمت، عامل درونی الهی است که رهبر را از خطا و اشتباه، چه عمدی و چه سهوی، حفظ می‌کند؛ این صفت سبب می‌شود مدیریت جامعه از انحراف مصون بماند و تصمیمات بر اساس علم و هدایت الهی اتخاذ شود.
پژوهشگر پژوهشکده مهدویت و موعودگرایی با اشاره به استمرار هدایت الهی، عنوان کرد: در هر عصر، خداوند پیامبران و سپس امامان را به‌عنوان رهبران معصوم برای هدایت بشر برگزیده است؛ در زمان پیامبر اکرم (ص)، رهبری نظام الهی بر عهده ایشان بود و پس از رحلتشان، این مسئولیت به امامان معصوم سپرده شد. 

ملایی خاطرنشان کرد: در اندیشه اسلامی، هیچ دوره‌ای خالی از امام و رهبر الهی نیست؛ حتی در زمان‌هایی که امام در ظاهر حکومت ندارد، جایگاه امامت و هدایت او برقرار است و نظام الهی بدون رهبر نمی‌ماند. 

وی به دیدگاه فلاسفه اسلامی اشاره کرد و گفت: فارابی در نظریه «مدینه فاضله» بر ضرورت وجود رهبری کامل تأکید کرده و اداره جامعه را نیازمند «رئیس اول» می‌داند که در علم، فضیلت و کمالات برتر باشد؛ در نگاه دینی، این «رئیس اول» همان نبی یا امام معصوم است که با علم الهی و عصمت، نظام را هدایت می‌کند. 

پژوهشگر پژوهشکده مهدویت و موعودگرایی یادآور شد: در دوران غیبت امام زمان (عج)، جامعه از حضور ظاهری امام محروم است، اما ضرورت رهبری همچنان باقی است؛ نظام دینی برای استمرار هدایت و اجرای احکام الهی نیازمند مدیری شایسته و عادل است. 

ملایی ادامه داد: بر اساس مبانی عقل و دین، در عصر غیبت، رهبری نظام اسلامی به‌عهده فقیهی است که با علم دینی، عدالت و تدبیر، قادر باشد نظام را در مسیر اهداف الهی هدایت و از انحراف در سیاست‌ها و تصمیمات جلوگیری کند، این اندیشه، اساس نظریه «ولایت فقیه» است. 

ولایت فقیه، امتداد مشروعیت الهی و فلسفه نبوت

وی در توضیح مشروعیت رهبری، گفت: در فلسفه، سیاست، مشروعیت حکومت به حقانیت و قانون‌مندی در اعمال حاکمیت بازمی‌گردد؛ تنها کسی حق رهبری دارد که از سوی خداوند به او اذن تصرف در امور مردم داده شده باشد؛ حکومت نوعی تصرف در زندگی، حقوق و شئون مردم است و این حق تنها متعلق به خداست. 

پژوهشگر پژوهشکده مهدویت و موعودگرایی با اشاره به مشروعیت الهی حکومت پیامبر (ص) و امامان (ع)، تصریح کرد: از آنجا که خداوند مالک حقیقی انسان‌هاست، تنها او حق قانون‌گذاری و تعیین حدود و حقوق را دارد؛ اما چون حضور مستقیم در زمین ندارد، این اختیار را به پیامبران و امامان تفویض می‌کند تا با اذن الهی، جامعه را هدایت کنند. 

ملایی ادامه داد: بنابراین، مشروعیت حکومت پیامبر و امامان ناشی از اذن الهی است؛ آن‌ها حق تصرف در امور جامعه را دارند و هر حکومتی که فاقد این اذن باشد، حتی اگر مورد پذیرش مردم باشد، از منظر الهی مشروعیت ندارد. 

وی با تأکید بر ضرورت رهبری در عصر غیبت، گفت: در غیاب امام معصوم، ضرورت وجود رهبر همچنان باقی است؛ زیرا هیچ نظام اجتماعی بدون مدیریت پایدار نمی‌ماند؛ همان‌طور که خانواده‌ای بدون مدیر دچار آشفتگی می‌شود، جامعه نیز نیازمند رهبر است. 

پژوهشگر پژوهشکده مهدویت و موعودگرایی افزود: بر این اساس، فقیهی که از نظر علم، عدالت و تدبیر نزدیک‌ترین فرد به پیامبر و امامان است، عهده‌دار ولایت و رهبری جامعه اسلامی می‌شود؛ این ولایت امتداد همان مشروعیت الهی است و نه برآمده از رأی مردم یا قدرت سیاسی. 

ملایی تصریح کرد: نظام ولایت فقیه مشروعیت خود را از خداوند می‌گیرد و تنها حکومتی است که بر پایه حقانیت دینی و فلسفه اسلامی استوار است؛ سایر نظام‌ها اگرچه ممکن است مقبولیت اجتماعی داشته باشند، اما فاقد مشروعیت الهی‌اند. 

وی بیان کرد: در نظام فکری اسلام، تمامی اختیارات و وظایفی که پیامبر و امامان در مدیریت جامعه داشته‌اند، در عصر غیبت به شخصی منتقل می‌شود که به‌عنوان جانشین آن‌ها تعیین می‌گردد و رهبری امت را بر عهده می‌گیرد. 

پژوهشگر پژوهشکده مهدویت و موعودگرایی افزود: با توجه به علم و عصمت امامان، جامعه در غیاب آن‌ها نمی‌تواند بدون رهبر بماند؛ زیرا عقل حکم می‌کند که هر نظام اجتماعی برای حفظ انسجام و اجرای احکام الهی، نیازمند مدیری لایق و آگاه باشد. 

ملایی به اصل «تنزل تدریجی» اشاره کرد و گفت: عقل انسان می‌گوید که زمانی که دسترسی به رهبر معصوم ممکن نیست، باید نزدیک‌ترین فرد به او از نظر صفات و شایستگی‌ها برای رهبری انتخاب شود؛ همان‌گونه که بیمار در نبود داروی اصلی از داروی مشابه استفاده می‌کند یا دانشجو استاد بعدی را برمی‌گزیند، جامعه نیز رهبر شایسته را انتخاب می‌کند. 

وی اذعان کرد: امام معصوم دو ویژگی اصلی داشت: عصمت و علم الهی؛ در دوران غیبت، برای تحقق رهبری دینی، این دو ویژگی با صفات مشابه جایگزین می‌شوند: عصمت با عدالت و علم الهی با فقاهت و تخصص در فقه و معارف اسلامی.

پژوهشگر پژوهشکده مهدویت و موعودگرایی تأکید کرد: بنابراین، رهبری جامعه اسلامی در عصر غیبت باید به فقیهی عادل، آگاه، مدیر و شجاع سپرده شود؛ فردی که شبیه‌ترین صفات را به امام معصوم دارد و می‌تواند ولایت او را تداوم بخشد؛ این فقیه، ولی فقیه، به‌عنوان جانشین امام، هدایت امت و اجرای احکام الهی را برعهده دارد. 

ملایی یادآور شد: در دوران حضور امامان، علم آن‌ها الهی و لدنی بود و شامل مدیریت جامعه نیز می‌شد؛ در غیاب ایشان، جایگزین علم الهی، فقاهت و جایگزین عصمت، عدالت است؛ علاوه بر این، کفایت سیاسی نیز برای اداره جامعه ضروری است؛ اصل تنزل تدریجی بیان می‌کند که باید شبیه‌ترین فرد به امام برای رهبری انتخاب شود. 

وی درباره شئون ولایت فقیه، گفت: بخشی از شئون امام، «تشریعی» است؛ شامل مرجعیت علمی، اجرای احکام الهی و حاکمیت بر جامعه. در دوران غیبت، این مسئولیت به نایب امام، یعنی ولی‌فقیه، واگذار می‌شود تا جامعه اسلامی از مسیر هدایت دینی خارج نشود. 

ولی‌فقیه، نایب امام زمان (عج) در شئون تشریعی

پژوهشگر پژوهشکده مهدویت و موعودگرایی ادامه داد: بنابراین، ولی‌فقیه در شئون تشریعی نایب امام زمان (عج) است و وظیفه دارد احکام الهی را اجرا، عدالت را برقرار و امت اسلامی را به سوی اهداف الهی هدایت کند؛ این نیابت، استمرار ولایت الهی در زمان غیبت است. 

ملایی تصریح کرد: ولایت فقیه، به‌عنوان نایب امام زمان (عج)، همان شئون تشریعی پیامبر اکرم (ص) را دارد؛ حضرت امام خمینی (ره) نیز تأکید کردند که ولایت فقیه، ولایت رسول‌الله (ص) است و تمامی امور بر عهده ولی‌فقیه نهاده شده تا اجرا شود. 

وی افزود: نظام سیاسی اسلام نیازمند مدیری الهی است؛ در دوران حضور، پیامبر و ائمه معصومین (ع) این نقش را ایفا می‌کنند و در غیاب آن‌ها، نزدیک‌ترین فرد به آن‌ها، یعنی فقیه عادل و عالم دینی، مسئولیت ۷رهبری را برعهده می‌گیرد و او را ولی‌فقیه می‌نامیم. 

پژوهشگر پژوهشکده مهدویت و موعودگرایی توضیح داد: فقیه عادل به‌دلیل برخورداری از عدالت که جایگزین عصمت است و فقاهت که جایگزین علم امام است، شایسته‌ترین فرد برای اداره جامعه اسلامی در عصر غیبت است؛ وی به‌عنوان نایب امام وظیفه رهبری و اجرای احکام الهی را بر عهده دارد. 

ملایی درباره ارتباط مهدویت و ولایت فقیه، گفت: ولایت‌ فقیه از دو منظر قابل بررسی است؛ نخست از نظر نظام سیاسی مبتنی بر ولایت فقیه که در رأس آن فقیه جامع‌الشرایط قرار دارد و دوم از منظر مشروعیت الهی که از جانب خداوند به ولی‌فقیه تفویض شده است. 

وی افزود: مشروعیت ولی‌فقیه الهی است، زیرا همان‌گونه که خداوند به پیامبر و امامان اذن تصرف در امور مردم داد، در زمان غیبت نیز این اذن از طریق نیابت عامه به ولی‌فقیه منتقل می‌شود و حکومت او ادامه ولایت معصومان است. 

پژوهشگر پژوهشکده مهدویت و موعودگرایی تأکید کرد: ولایت‌ فقیه محدود به مرزهای جغرافیایی نیست؛ هر انسان مؤمن و معتقد به نظام الهی، در هر نقطه جهان، موظف به پیروی از ولی‌فقیه است؛ این نظام، استمرار مهدویت و امامت است و ولی‌فقیه نایب امام زمان (عج) در عصر غیبت محسوب می‌شود. 

ملایی افزود: به‌بیان دیگر، ولایت‌ فقیه حلقه اتصال بین عصر حضور و عصر غیبت است و با تکیه بر مبانی امامت و مهدویت، وظیفه اداره جامعه و اجرای احکام اسلامی را بر اساس شریعت الهی بر عهده دارد. 

وی در ادامه با اشاره به اهداف قیام حضرت امام خمینی (ره) گفت: امام سه هدف را دنبال کردند: نابودی حکومت‌های طاغوتی فاقد مشروعیت الهی، تشکیل حکومت اسلامی مشروع و حرکت بر پایه مبانی دینی و ارزش‌های الهی؛ نظام ولایت‌ فقیه تحقق‌بخش این آرمان‌ها و زمینه‌ساز ظهور است. 

پژوهشگر پژوهشکده مهدویت و موعودگرایی خاطرنشان کرد: هدف اصلی نظام ولایت‌ فقیه، فراهم‌سازی شرایط ظهور امام عصر (عج) است؛ در دوران غیبت، چون امام معصوم در دسترس نیست، فقیه جامع‌الشرایط با عدالت و علم دینی رهبری جامعه را برعهده می‌گیرد تا مسیر ظهور آماده شود. 

ملایی افزود: تحقق حکومت جهانی نیازمند ایجاد زمینه‌های مناسب است و نظام ولایت‌ فقیه با اجرای احکام الهی و گسترش عدالت، بستر اجتماعی و سیاسی ظهور را فراهم می‌کند؛ همان‌طور که مقام معظم رهبری تأکید کردند، زمینه‌سازی تنها بعد فردی ندارد، بلکه بعد حکومتی نیز شامل آن می‌شود. 

وی در پایان گفت: ولایت‌ فقیه، استمرار مهدویت و تجلی حکومت دینی در عصر غیبت است؛ با ایجاد الگوی عدالت، اجرای شریعت و تربیت جامعه منتظر، زمینه‌ساز ظهور و استقرار حکومت جهانی امام مهدی (عج) خواهد بود. 

انتهای خبر/