به گزارش شبکه اطلاع‌رسانی «مرصاد»؛ میزگرد بررسی فرزندآوری با حضور خانم دکتر سهیلا خزایی دبیر جوانی جمعیت معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی در استان کرمانشاه و خانم مریم موحد مجری طرح نفس، در دفتر تحریریه مرصادنیوز، برگزار شد. 

مرصادنیوز: چالش‌های پیش روی فرزندآوری در استان کرمانشاه چیست؟ 

خزایی: چالش‌های فرزندآوری در استان دقیقاً همان چالش‌هایی است که تمامی سیاست‌گذاران و افرادی که قانون حمایت از خانواده را وضع کرده‌اند به آن رسیده‌اند. در استان نیز می‌توان همان موانعی را ذکر کرد که در خود قانون دیده شده است. 

۲۱ مانع در این زمینه احصا شده‌ که بر اساس تحقیقات میدانی انجام‌گرفته مشخص شده است که کرمانشاه نیز با این ۲۱ مانع دست به گریبان است در واقع دغدغه‌های اصلی فرزندآوری در کشور همان مسائل کلانی هستند که در کشور دیده شده‌اند که از آن جمله می‌توان به مسئله مهم اقتصاد اشاره کرد.

 فرزندآوری و موضوع جمعیت از اقتصاد، سیاست و فرهنگ جدا نیست. مسئله جمعیت مسئله اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است که این حوزه‌ها با یکدیگر دارای نوعی هم‌پوشانی هستند و جدا کردن حد و مرز میان آنها کاری بسیار سخت است.

ما پذیرفته‌ایم که اگر بخواهیم در موضوع جمعیت موفق باشیم قطعاً باید زیرساخت‌ها را مهیا کنیم و برای اینکه زیرساخت‌ها مهیا شوند به نیروی انسانی نیاز داریم. اگر به این جمله توجه کنیم خواهیم دید که در مسئله جمعیت تمام حوزه‌های ذکر شده به یکدیگر مرتبط هستند و دقیقاً مانند یک کلاف به‌هم پیچیده عمل می‌کنند در واقع بدون سرمایه انسانی و جمعیت، نه از اقتصاد و نه از اجتماع موفقی برخوردار هستیم و بدون امنیت اجتماعی و یک اقتصاد قوی، جمعیت برای ما معنی نخواهد داشت و بسیار مسئله‌ساز خواهد بود بنابراین چالش‌های پیش روی جمعیت را به طور کلی می‌توان به صورت اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی دسته‌بندی کرد اما آنچه‌که دانشمندان و محققان ما در کل کشور به آن رسیدند این است که مسئله بحران کاهش جمعیت صرفا اقتصادی نیست. در واقع اقتصاد بسیار تأثیرگذار است و وزنه بسیار سنگین و مانع جدی برای کاهش باروری فرزندآوری و رشد جمعیت است اما مسئله اصلی در این زمینه مسئله فرهنگی است اگر اقتصاد عامل اصلی بود پس استان‌هایی هم‌چون تهران، گیلان و سمنان نباید در زمینه فرزندآوری دغدغه چندانی می‌داشتند زیرا این استان‌ها از نظر اقتصادی نسبت به برخی استان‌های دیگر قوی‌تر هستند با این حال می‌بینیم استانی هم‌چون سیستان و بلوچستان که از نظر اقتصادی ضعیف‌تر است نرخ باروری بهتری نسبت به بسیاری از استان‌های ایران دارد.

 هم‌اکنون گیلان که یکی از توسعه‌یافته‌ترین استان‌های کشور است پیرترین استان کشور محسوب می‌شود و به شدت به سمت سالمندی جمعیت حرکت می‌کند بنابراین رسالتی که در درجه اول اصحاب رسانه و در مراحل بعدی دغدغه‌مندان، کارشناسان عوامل مختلف و مسئولان با آن سر و کار دارند تغییر نگرش باور و فرهنگ جاری در میان مردم در ارتباط با فرزندآوری است. 

موحد: به نظر من هم مشکل اصلی در موضوع فرزندآوری فرهنگی است و مباحث اقتصادی در درجه بعدی قرار دارد. ما باید گفتمان را در همه عرصه‌های جمعیتی اصلاح کنیم برخی از واژه‌ها در جامعه بسیار راحت شده‌اند و در پی این راحتی شاهد آسیب‌های فراوانی بوده‌ایم برای مثال سال‌ها است که از واژه سقط جنین استفاده می‌شود که واژه‌ای به ظاهر زیبا و نشان‌دهنده ختم بارداری است با این عبارت کسی از سقط جنین ترسی ندارد و با این اقدام بارداری خاتمه پیدا می‌کند و در پی آن اتفاق خاصی نمی‌افتد واقعیت این است که اگر قرار است سقطی به صورت عمدی انجام شود باید واژه سقط از روی آن برداشته شود و به جای آن از عبارت قتل جنین استفاده شود، با همین یک کلمه بار سنگینی از لحاظ روانی برای اجتماع ایجاد می‌شود و وقتی که یک مادر متقاضی عملِ از بین‌بردن جنین با یک مشاور در این ارتباط سخن می‌گوید و مشاور از عبارت قتل جنین در گفتگو با آن مادر استفاده می‌کند قطعاً مادر نسبت به آن عکس‌العمل منفی نشان خواهد داد.

 بنابراین در ابتدا باید زیرساخت‌های فرهنگی فراهم شوند باید با مردم در این زمینه شفاف سخن گفته شود کسانی که عهده‌دار مسئولیت خطیر تبیین فرزندآوری و رشد جمعیت در کشور هستند هرگاه در مقابل انتقاد منتقدان به وضعیت اقتصادی قرار می‌گیرند باید با روش‌هایی که افراد را زودتر به نتیجه می‌رسانند مخاطبین خود را اقناع کنند. اگر مشاوری فکر می‌کند که با پرداختن به مسائل فرهنگی می‌تواند زودتر به نتیجه برسد باید از نقطه نظر فرهنگی وارد گفتگو شود اگر دغدغه افراطی افراد برای مخالفت با فرزندآوری اقتصاد است باید در گفتگو با آنها از موضوع اقتصاد شروع کرد، با آنها احساس همدردی کرد و سپس او را به مسائلی که واقعیت پنهان جامعه است ربط و سوق داد.

کار در زمینه جمعیت صبر و حوصله زیادی را می‌طلبد و نباید انتظار معجزه از آن داشت قرار نیست با یک یا دو سال کار‌کردن تمام اتفاقات ۳۰ ساله را پاک کرد برای سال‌های طولانی در حدود ۳۰ سال شعار دختر یا پسر فرقی ندارد و دو بچه کافی‌ است ملکه ذهن مردم شد و به صورت باور در میان مردم درآمد و مردم این شعارها را به صورت رفتار علناً از خود نشان دادند.

هنگامی که زنی تصمیم بر تک‌فرزندی یا دو فرزندی می‌گیرد سلامت خانواده او دست‌خوش تغییراتی خواهد شد پس با در نظر گرفتن شرایط مختلف فیزیکی روانی اقتصادی سلامت و موقعیت اجتماعی او باید بهترین مشاوره را در اختیارش قرار داد تا بهترین تصمیم زندگی خود را اتخاذ کند. 

مرصادنیوز: وضعیت استان کرمانشاه را از نظر نرخ باروری چگونه ارزیابی می‌کنید؟

موحد: یکی از راه‌های کمک‌کننده در ارتباط با موضوع جوانی جمعیت در استان طرح نَفَس یعنی نجات فرزندان سقط جنایی، این طرح در ارتباط با سقط‌هایی است که مادران به طور عمد انجام می‌دهند بر اساس تحقیقات انجام شده که در سال ۹۸ توسط آقای دکتر حق‌جو انجام شده است ۳ درصد از سقط‌هایی که انجام می‌شود سقط‌های درمانی هستند که مجوز قانونی برای آنها صادر می‌شود. همچنین دو درصد از این سقط‌ها به سقط‌های فوتی اختصاص دارند و ۹۵ درصد باقی‌مانده مربوط به سقط‌هایی هستند که آنها را در اصطلاح سقط‌های جنایی و نه سقط جنین می‌نامیم.

 متأسفانه والدینی که در زمره این ۹۵ درصد قرار می‌گیرند امانتی را که خداوند در اختیار آنها قرار داده است نگهداری نمی‌کنند و برای از بین بردن فرزند خود اقدام می‌کنند. برای اجرای این طرح یک شبکه‌سازی یکپارچه با متخصصان زنان، ماماها مراقبین سلامت، بهورزها، داروخانه‌ها و عطاری‌ها از ابتدای سال ۱۴۰۲ ایجاد شده است. 

خوشبختانه این طرح یک طرح موفق بوده است به گونه‌ای که با اجرای آن در سال ۱۴۰۲ تعداد ۲۸ مورد مادر انصرافی از سقط را در پی داشت. این شبکه‌سازی و ارائه مشاوره در سال ۱۴۰۳ نیز تاکنون ادامه داشته و موفقیت‌های خوبی کسب کرده است؛

 متخصصان زنان، مراقبین سلامت و ماماها اولین افراد موجود در خط مقدم این طرح هستند که مادران به آنها مراجعه می‌کنند و از آنها درخواست سقط دارند. همین موضوع باعث می‌شود که این مادران شناسایی شوند و در مرحله اول توسط همین افراد مورد مشاوره و نهی از این اقدام قرار گیرند. 

در گام بعدی این مادران توسط همین عزیزان برای مشاوره‌های تکمیلی به مرکز نفس معرفی و ارجاع داده می‌شوند در مرکز نفس کارشناسان مذهبی، مشاوران و ماماهایی حضور دارند که با این مادران و والدین به منظور ممانعت از سقط جنایی گفتگو خواهند کرد. 

در رابطه با سقط جنایی تنها مسئله اقتصادی مطرح نیست برخی مادران دلایل دیگری را برای اقدام خود عنوان می‌کنند مثلاً برخی می‌گویند که صاحب دو فرزند هستند و ورود فرزند سوم ممکن است مشکلاتی را که شاید مشکل اقتصادی یکی از آنها باشد برای آنها به وجود می‌آورد. در واقع این مادران از ابتدا دم از مشکل اقتصادی نمی‌زنند و در باور فرهنگی آنها دو فرزند کافی‌ است باورهای غلط این‌چنینی در ذهن و فکر برخی مادران و والدین نهادینه شده است و باید تلاش زیادی برای اصلاح این باورها صورت بگیرد خوشبختانه در شش ماهه نخست سال ۱۴۰۳ بیش از ۸۰ مورد انصراف از سقط وجود داشته است بخش بزرگی از این موفقیت با همکاری ماماهای استان به دست آمده است.

این عزیزان به خوبی متوجه اهمیت این موضوع هستند و تمام تلاش خود را برای همکاری در این زمینه انجام می‌دهند می‌توان گفت تقریباً تمام کسانی که توسط رابطین موجود به مرکز نفس ارجاع داده می‌شوند از تصمیم خود برای سقط جنایی منصرف می‌شوند و تنها موارد انگشت‌شماری از تصمیم خود منصرف نمی‌شوند و اقدام به عمل غم‌انگیز سقط جنایی می‌کنند.

 خزایی: در استان کرمانشاه علاوه بر دلایل مختلف یک دلیل برای سقط جنایی وجود دارد که شاید مختص به همین استان باشد و آن دلایل جنسیتی است. خانواده‌های اندکی خواهان یک جنس خاص از فرزند مثلاً پسر یا دختر هستند و اگر پس از آزمایش مشخص شود که طفل آینده آن‌ها جنسیت دلخواهشان را ندارد به فکر سقط آنها می‌افتند. این خانواده‌ها باوجود اینکه روح در جان جنین‌شان وجود دارد و یا حتی بعد از چهار ماهگی، متأسفانه تصمیم به سقط جنین می‌گیرند و یا حتی در جهت آن اقدام می‌کنند خوشبختانه بسیاری از افرادی که به دلایل مختلف تصمیم به سقط جنایی می‌گیرند پس از مراجعه به مرکز نفس و دریافت مشاوره‌های مناسب از اقدام خود صرف نظر می‌کنند یکی از دلایل انصراف آن‌ها از سقط جنین مسائل اعتقادی است واقعیت این است که برخی از افراد از جنبه‌های مختلف سقط جنین به ویژه جنبه اعتقادی و مذهبی آن آگاهی کافی در دسترس ندارند.

موحد: برخی معتقدند که تا چهار ماهگی جنین از روح برخوردار نیست و از بین‌بردن آن اشکال شرعی ندارد در واقع قضیه شی‌انگاری جنین و تصور عدم وجود روح در آن باعث می‌شود که والدین راحت‌تر تصمیم به از بین بردن جنین بگیرند. مبلغان، منبری‌ها و جامعه دانشگاهی باید در این موضوع ورود کنند و آن را برای والدین به نحو احسن تبیین کنند بر اساس آیات، روایات و مستندات دینی ما به محض تشکیل نطفه نمی‌توان آن را از بین برد و اگر کسی مرتکب چنین کاری شود مستحق پرداخت دیه می‌شود بنابراین در این رابطه باید آگاهی عمومی به افراد جامعه تزریق شود.

 خوشبختانه بسیاری از مادرانی که مورد مشاوره قرار گرفته‌اند با آگاهی از این موضوع از اقدام خود منصرف شده‌اند و فرزندان خود را حفظ کرده‌اند. حتی برخی از آنها قدردانی خود را نشان داده‌اند و از اینکه می‌خواستند مرتکب چنین عملی شوند بسیار ابراز پشیمانی کرده‌اند باید در خصوص عوارض و آسیب‌های جسمی روانی و فقهی سقط جنایی و افراد آگاهی‌های لازم داده شود. 

خزایی: سقط جنایی از دید تمام ادیان الهی حرام است و مردم باید به این آگاهی برسند که این اقدام حتی از دیدگاه دینی نیست پذیرفته نیست و نباید مرتکب آن شد ۶۵ درصد از کشورهای جهان سیاست‌های جمعیتی دارند و به دلیل کمک به ازدیاد جمعیت سقط جنین را به صورت قانونی منع کرده‌اند. خوشبختانه در کشور اسلامی ایران علاوه بر دلایل دینی و فقهی به این مورد در قانون توجه شده است و با افزایش آگاهی مردم شاهد به حداقل رسیدن سقط جنایی در کشور خواهیم بود.

مرصادنیوز: وضعیت نرخ باروری در استان کرمانشاه را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

خزایی: باید به گزاره‌های درست و نادرست در بحث اصلاح گفتمان توجه کرد برخی خانواده‌ها فکر می‌کنند که از بین بردن جنین قبل از چهار ماهگی اشکال شرعی ندارد و این موضوع یکی از گزاره‌های نادرستی است که برخی آن را باور کرده و متأسفانه به آن عمل کرده‌اند.

 دست‌اندرکاران دینی و هر آن‌کس که از لحاظ اعتقادی و مذهبی دغدغه این اقدام را در جامعه اسلامی دارد باید جنبه‌های دینی این عمل گناه را تبیین کند همه افرادی که با این قضیه سر و کار دارند باید از لحاظ شرعی آن را منع کنند و به صورت شفاف متذکر شوند که سقط در هر سنی و حتی قبل از لانه گزینی حرام است. کرمانشاه از لحاظ نرخ باروری در زمره استان‌های متوسط قرار می‌گیرد پس از پایان جنگ به مدت ۳۰ سال سیاست‌ها بر تهدید نسل و کار بر روی کاهش فرزندآوری تنظیم شد. در آن دوره استان کرمانشاه جزوه استان‌های پیشرو بود و به سرعت کاهش باروری را تجربه کرد و بر اساس سیاست‌ها و اهداف تنظیم شده در آن دوره استان کرمانشاه به درستی اقدام می‌کرد اما در سال‌های اخیر سیاست‌ها به درستی در جهت افزایش جمعیت تغییر کرده است.

مرصاد: آیا فقط کشور ایران دغدغه جمیعت را دارد؟

خزایی: هم‌اکنون ۸۳ کشور در دنیا درگیر مسئله جمعیتی هستند بنابراین جمعیت تنها دغدغه ایران نیست و نمی‌توان به موضوع جمعیت تنها با دلایل سیاسی پرداخت.

 اجرای برنامه فمیلی پلنینگ family planing یا کنترل جمعیت برای یک دوره خاص درست بود زیرا در دهه ۶۰ کشور از لحاظ اقتصادی در حال تجربه رشدی در حدود ۳/۹ بود بنابراین اجرای طرح کاهش یا کنترل جمعیت با شعار فرزند کمتر زندگی بهتر در آن دوره درست بود. نباید سیاست جمعیتی را بر اساس یک خط مستقیم و به گونه‌ای اجرا کرد که از صفر با یک برنامه شروع کرد و همان را تا انتها ادامه داد. هیچ کشوری در دنیا به این صورت عمل نمی‌کند‌.

 مسئله کاهش فرزندآوری و نرخ جمعیت یک مشکل جهان شمول است متأسفانه ایران در طی چند سال شاهد یک کاهش افراطی در نرخ باروری بوده است میزان کاهش باروری که در آمریکا ۸۵ و در انگلیس ۹۲ سال طول کشیده است در کشور ایران حدود ۱۰ سال بوده است. زمانی که خانواده‌های ایرانی صاحب میانگین چهار فرزند بودند تا زمانی که به یک تا دو فرزند بسنده کردند بسیار کوتاه بود. به گونه‌ای که جهان آن را بین ۸۰ سال تا یک قرن تجربه کرد اما ایران آن را در ۱۰ سال تجربه کرد واقعیت این است که کشور ایران زیر ساخت مناسب برای ورود به یک گذار دوم جمعیتی که همان کاهش نرخ باروری است را در این مدت کوتاه نداشته است.

مرصاد: نرخ رشد سالمندی در استان کرمانشاه چگونه است؟

خزایی: نرخ رشد سالمندی استان نسبت به میانگین کشوری بالا و نرخ فرزندآوری متوسط است. نرخ باروری کشور ۱.۶۶ و نرخ باروری استان ۱.۵ است این نشان می‌دهد که باید کارهای زیادی در کرمانشاه در جهت افزایش باروری و جمعیت صورت بگیرد. باید بسترهای مورد نیاز استان فراهم شوند و سیاست‌گذاران بر روی آن‌ها بیشتر کار کنند.

 بر اساس برآوردهای میدانی انجام شده به منظور افزایش نرخ باروری در استان باید سیاست‌گذاری‌های درست اقتصادی و فرهنگی در استان تدوین و عملیاتی شوند. سیاستگذاران و مسئولان استانی باید تلاش مضاعفی برای به دست آوردن و جذب اعتبارات استانی در این زمینه از خود نشان دهند در ارتباط با دوران سالمندی نیز باید اعتبارات مالی برای زیرساخت‌های لازم تأمین شوند.

موحد: باید فضای مناسب و کافی برای نگهداری آرامش و تفریح سالمندان در استان فراهم شود. کرمانشاه باشی به تندی به سوی سالمندی در حرکت است پس باید علاوه بر امکانات و تدابیر لازم هم‌چون افزایش تعداد تخت‌های بیمارستانی فیزیوتراپی‌ها و پرستاران مخصوص سالمندان از لحاظ اقتصادی نیز آمادگی‌های لازم در استان فراهم شود برای رسیدگی به مسائل زیرساختی جمعیت در کشور و به‌ ویژه استان باید اعتبارات کافی را از طرق مختلف به‌ویژه سرمایه‌گذاری جذب کرد هر سازمان گروه یا فردی که در قانون جوانی جمعیت دخیل است باید یک طرف از بار موجود را بر عهده بگیرد تا به نتایج خوبی دست پیدا کنیم. 

مرصادنیوز: لطفا بفرمایید درباره کارهای فرهنگی و منشور تکریم مادران چه اقداماتی انجام شده است؟

خزایی: در مراکز بهداشتی نیز بحث کرامت مادری و حفظ شان مادر باردار و یا مادر صاحب فرزند زیر دو سال بسیار با اهمیت است و با کوچک‌ترین برخورد نامناسب با مراجعه کننده‌ها شخص رئیس دانشگاه ورود پیدا می‌کند اگر شکایتی مبنی بر عدم احترام به کرامت مادری ثبت شود پرونده‌ها خارج از نوبت بررسی خواهند شد در مجموع تلاش خواهد شد تا یک بارداری مطلوب برای زنان اتفاق بیفتد در این رابطه دانشگاه علوم پزشکی به شدت در حال انجام کار بر روی خوشایندسازی زایمان طبیعی است و درصدد آن است که دو مرکز خوشایندسازی زایمان طبیعی را به بهره‌برداری برساند تا ترس زایمان طبیعی را در مادران کم کند. در این راستا کلاس‌های آماده‌سازی زایمان طبیعی و ورزش‌هایی که مادران باردار به این منظور دریافت می‌کنند از اقدامات ارزشمندی است که دانشگاه انجام می‌دهد ان‌شاءالله با همکاری جمعی، خانواده‌ها به تصمیمی درست برای آینده خود و فرزندان خود برسند. منشور کرامت مادری بر اساس انتظارات وزارتخانه در فاز اول به مراکز درمانی ابلاغ شده است این منشور جنبه‌های فرایندی عملکردی کلامی و فضای فیزیکی را مورد توجه قرار داده است محورهای کرامت مادری در خصوص مادران شاغل و نیز مادران دارای فرزندان زیر دو سال باید به نحو احسن رعایت و اجرا شود مادران باید آرامش و اطمینان قلبی کافی را از مشاوران و پزشکان دریافت کنند. فضای مناسب برای ارائه خدمت به این بانوان باید در نظر گرفته شود همچنین باید فضای استراحت مناسب برای مادران باردار و نیز مادرانی که می‌خواهند به فرزندان خود شیر بدهند در مراکز بهداشتی فراهم شود تا مادران در آنها احساس آرامش و امنیت کنند. در فاز دوم ان‌شاءالله منشور کرامت به تمام سازمان‌ها و ادارات ابلاغ خواهد شد.

موحد: خوشبختانه قبح برخی باورهای غلط در دو سال و نیم اخیر شکسته شده است و خانمی که می‌خواهد برای بار سوم بچه‌دار شود دیگر کمتر مورد سرزنش اطرافیان و جامعه قرار می‌گیرد و ترس از افشای بارداری خود را ندارد و اطرافیان او از این قضیه ابراز خوشحالی می‌کنند و مخاطبان با انرژی‌های منفی کمتری مواجه می‌شوند.

مرصادنیوز: آیا مادران باردار بسته‌های کمک‌معیشتی دریافت می‌کنند؟

خزایی: بر اساس ماده ۲۴ قانون با همکاری اداره کار و رفاه اجتماعی و کمیته امداد خانواده‌هایی که شرایط لازم برای ادامه بارداری از لحاظ مشکلات تغذیه‌ای را ندارند و نیز کودکان زیر ۶ سالی که دچار مشکلات اقتصادی و تغذیه‌ای هستند شناسایی و با ارجاع به اداره رفاه اجتماعی با دریافت سبد غذایی مورد حمایت قرار می‌گیرند.

انتهای خبر/