- گروه : فرهنگی
- شماره : 100144
آئینی که در گذر نسل‌ها ماندگار شد؛
یلدا فرصتی برای دید و بازدیدهای زمستانی
شب چله یا یلدا با وجود برخورداری از قدمتی طولانی کماکان به قوت خود باقی است و فرصتی برای دید و بازدید در شب‌های بلند زمستانی فراهم می‌کند.
به گزارش خبرنگار فرهنگی شبکه اطلاع‌رسانی «مرصاد»؛ یلدا یکی از آئین‌های سنتی ایرانیان است که همچنان جایگاه مهمی در فرهنگ ما دارد و در عصر ارتباطات نیز که بازار تلفن همراه و شبکه‌های اجتماعی داغ است همچنان محبوبیت خود را در بین خانواده‌ها حفظ کرده است.
دوران کودکی همه ما دوران شیرین و سرشار از خاطراتی است که نقش مناسبت‌های ملی، سنتی و مذهبی در گوشه گوشه ذهن همه ما جا خوش کرده است.
این روزها هرکس را که می‌بینی چنان غرق مشغله زندگی است که گاه نزدیک است زیر بار مسئولیت کمر خم کند، خوب که نگاه می‌کنی افرادی را دور و برت می‌بینی که از کله صبح تا آخر شب کار می‌کنند تا فقط چرخ زندگیشان بچرخد.
این هم از لطف پیشرفت صنعت است دیگر، از لطف پیشرفت تکنولوژی، از لطف بودن این آدم‌های مجازی است، این آدم آهنی‌ها را می‌گویم که جای آدم‌های واقعی را در کارگاه‌ها و کارخانه‌ها و... گرفته‌اند.
دیگر این روزها جایی نمانده برای مهمانی رفتن و سر زدن به اقوام، این چیزها دیگر کلیشه‌ای شده انگار! جای همه دید و بازدیدها را سیم باریک تلفن گرفته، ایمیل و چت و امثال آن هم که دیگر جای خود دارد.
در ایام قدیم دلت که تنگ می‌شد سرت را روی پای مادرت می‌گذاشتی و درد دل می‌کردی؛ اما متأسفانه از آن روزها خیلی فاصله گرفته‌ایم.
یادش بخیر وقتی دلت می‌گرفت با دوستت گوشه‌ای از پارک می‌نشستی و حرف می‌زدی اما این روزها اینقدر سرمان شلوغ است و درگیر دغدغه‌های زندگی خودمان هستیم که حتی وقت سر خاراندن نداریم چه برسد به گوش دادن به درد دل دوست و آشنا و همسایه.
انگار مد شده که همه می‌گویند یک سر داریم و هزار سودا... می‌گویند مشکلات دیگران چه ارتباطی به ما دارد، می‌گویند ما اگر طبیب بودیم درد خود دوا می‌نمودیم!
و اینجاست که در بعد فاصله گرفتار می‌شوی ... اینجاست که تلفن و اینترنت دردی را دوا نمی‌کند، اینجاست که احساس تنهایی امانت نمی‌دهد.
ما نسل آدم‌هایی هستیم که تا پاسی از شب را به دورهمی و شب‌نشینی می‌گذراندیم و کودکی‌مان را فارغ از بازی‌های موبایلی در کوچه‌های خاکی به لی‌لی، فوتبال و هفت‌سنگ سپری کردیم.
اما هرچه بزرگ‌تر شدیم دنیایمان سردتر شد و دیگر خبری از سفره‌های بلند مهمانی و جمع‌های گرم خانوادگی و دید و بازدیدهای سرزده نبود و خانه پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌هایمان در پیچ و خم گذر سال‌ها خلوت شد.
در گیر و دار این تنهایی و حیرانی و بی‌خبری، مناسبت‌های آئینی و دیرینه‌مان، روزنه نوری است که گرمای امید را به وجود یخ زده از بی‌مهریمان تزریق می‌کند.
یلدا یکی از این مناسبت‌ها است که از دیرباز در فرهنگ ایرانیان نهادینه شده و مردم در آخرین شب آذرماه آمدن زمستان را به نظاره می‌نشینند.
حالا همه منتظریم که سالی یک‌بار هم که شده دور هم جمع شویم و از خاطرات قدیم بگوییم و بخندیم و خوش باشیم.
منتظریم سالی یک‌بار هم که شده چشمان مسخ‌شده‌مان را از قاب تصویر موبایل‌ها و صفحات دروغین اینستاگرام بگیریم مبادا که تجملاتش سفره بی‌ریا و ساده مادربزرگ را در نظرمان کمرنگ جلوه دهد.
با همه این اوصاف وقتی پای صحبت پدربزرگ و مادربزرگ‌هایمان می‌نشینیم می‌فهمیم که حال و هوای آن روزها بسیار متفاوت از یلدا‌های امروز بوده است.
یکی از تفاوت‌های آن نبودن همین موبایل‌هایی است که امروز به مهمان ناخوانده هر جمعی تبدیل شده و باعث شده‌اند که از حضور و لذت در جمع خانواده و عزیزانمان غافل شویم.
تفاوت دیگر آن برگزاری مراسم ساده و بی‌ریای یلدایی است که گرمای محبت را به روح و جان آدمی سرازیر می‌کرد، اما امروز چیدن و تزئین سفره‌های مجلل یلدایی با نمادهایی که هیچ ربطی به فرهنگ ما ندارد و همه از غرب آمده‌اند باعث شده از هدف اصلی این آئین کهن غافل شده و به تجملات در برگزاری آن بپردازیم لذا در این خصوص و برای اطلاع پیشینه یلدا به گفتگو با چند نفر از کارشناسان فرهنگی نشسته‌ایم.
شب یلدا فرصتی برای تحکیم روابط خانوادگی
کیومرث چراغی در گفتگو با خبرنگار فرهنگی شبکه اطلاع‌رسانی «مرصاد»؛ اظهار داشت: شب یلدا و آئین‌های آن فرصتی برای تحکیم روابط خانوادگی و ابراز محبت و علاقه اعضای خانواده، فامیل و بستگان به یک‌دیگر است و در واقع می‌توان گفت که فلسفه شب یلدا تحکیم بنیان خانواده است.
عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کنگاور، نقش شب یلدا را در آداب و رسوم ایرانیان بسیار برجسته برشمرد و عنوان کرد: این شب در تقویت پیوندهای خانوادگی و ایجاد احساس همبستگی و مهرورزی نقش مهمی دارد.
وی در ادامه افزود: در دنیای امروز که فشارهای زندگی روزمره و مشغله‌های پرشمار کاری موجب کاهش زمان‌های با هم بودن اعضا و افراد خانواده شده است اهمیت این آئین بیش از پیش نمایان است.
این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: دورهمی و همنشینی اعضای خانواده در این شب می‌تواند آثار و پیامدهای گوناگونی مانند تقویت روابط عاطفی، بهبود وضعیت روحی و روانی، کاهش آسیب‌ها و تنش‌های جامعه صنعتی، رفع کدورت‌ها و سوء‌تفاهمات و افزایش احساس رضایت از زندگی و حس امنیت و آرامش برای اعضای خانواده و بستگان را در پی داشته باشد.
این کارشناس ادیان و عرفان تطبیقی اذعان داشت: بر اساس آموزه‌های اسلامی و قرآنی پیوند با خویشاوندان و نیکی به آن‌ها به‌ویژه پدر و مادر از راه‌های مهم رشد، تعالی و تقرب به خداوند است؛ لذا در آیات قرآن کریم و روایات اسلامی صله‌رحم بسیار مورد تأکید قرار گرفته است.
چراغی با تأکید بر اینکه شب یلدا و صله‌رحم هر دو در اسلام پذیرفته و امضا شده‌اند تصریح کرد: جشن‌ها و مراسم‌های فرهنگی در ایران نظیر مراسم شب یلدا نقش کلیدی در غنا و تقویت هویت ملی و فرهنگی ایران دارد.
وی در خصوص تأثیر یلدا بر تقویت هویت ملی و فرهنگی نیز گفت: هویت ملی احساس تعلق فرد به یک دولت یا یک ملت است که با پذیرش عقاید و ارزش‌های مشترک از سوی افراد جامعه و به رسمیت شناختن آن‌ها شکل می‌گیرد؛ توجه به آئین شب یلدا نیز به‌عنوان یکی از عناصر فرهنگی ایرانی که در اقصی نقاط این کشور با آداب و رسوم گوناگونی همراه است و از محتوای پرباری چون حس همدلی، محبت، مهرورزی، تعاون، نشاط و شادابی برخوردار است می‌تواند موجبات نشاط و شادابی فرهنگی و تقویت هویت ملی را فراهم آورد.
عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد واحد کنگاور با بیان اینکه توجه به این آئین و مراسم‌ها می‌تواند به ترویج آداب و رسوم اصیل و زبان فارسی و هنرهای سنتی کمک کند اظهار داشت: همچنین پاسداشت این آئین‌ها باعث حفظ میراث فرهنگی ناملموس و تاریخی می‌شود و نسل‌های جدید را با ارزش‌های ملی آشنا می‌کند.
چراغی یادآور شد: آئین شب یلدا می‌تواند یکی از عوامل وحدت‌زای هویت ایرانی و حتی الگوی مناسبی برای ایجاد انسجام و تقویت هویت ملی باشد و در این مسئله تردیدی وجود ندارد که جامعه ایرانی امروز در مقایسه با چند دهه گذشته تغییرات و دگرگونی‌های قابل توجهی در عرصه‌های اجتماعی و اقتصادی به خود دیده است و این تغییرات در نحوه و کیفیت برگزاری آئین و رسوم شب یلدا قابل مشاهده است.
نفوذ تکنولوژی تهدیدی برای آئین‌های‌سنتی
این استاد دانشگاه نفوذ تکنولوژی را تهدیدی برای برگزاری باشکوه مراسم یلدا عنوان کرد و ادامه داد: افزایش زندگی شهری و مهاجرت از روستاها به شهرها و حتی مهاجرت‌های خارجی و نفوذ تکنولوژی باعث شده که نسل جدید به‌جای گردهمایی خانوادگی به گذراندن این شب در شبکه‌های اجتماعی تمایل پیدا کنند و همچنین فشارهای اقتصادی و معیشتی باعث شده که برخی خانواده نتوانند آن‌طور که باید و شاید به این آئین قدیمی توجه کنند.
وی افزود: این امور موجب کاهش میزان یا کیفیت جشن‌ها شده است؛ با این حال شب یلدا هنوز می‌تواند فرصت خوبی برای تقویت روابط خانوادگی و یادآوری ارزش‌های فرهنگی باشد.
چراغی همچنین این شب را فرصتی برای دوری از تکنولوژی و اینترنت دانست و اذعان داشت: دورهمی شب یلدا می‌تواند به تقویت مهارت گفتگو کمک کند و به‌عنوان یک تمرین برای ایجاد ارتباط عمیق‌تر و حفظ و باز تعریف عناصر فرهنگی ما ایرانیان عمل کند.
آئین یلدا قربانی تشریفات ظاهری و تجملاتی
این کارشناس ادیان و عرفان تطبیقی با اشاره به اینکه جایگاه و فلسفه و محتوای این آئین در گذشته با محتوای آن در حال حاضر تفاوت قابل توجهی دارد تصریح کرد: در گذشته نگاه ایرانیان به یلدا از عمق و معنای پرباری برخوردار بوده و حتی از بار معنایی دینی نیز برخوردار بوده که آن را نماد پیروزی نور و روشنایی بر تاریکی اهریمنی می‌دانستند، اما متأسفانه امروزه آئین شب یلدا از عمق و معنای گذشته تهی است و تنها به یک تشریفات ظاهری و گاه تجملاتی برای عده‌ای تبدیل شده است.
چراغی در پایان گفت:حتی بیم آن می‌رود که در صورت بی‌توجهی متولیان فرهنگی این آئین تحت تاثیر فرهنگ‌ها و آئین‌های بیگانه چون هالووین و کریسمس قرار گیرد.
پیشینه یلدا به زمان داریوش اول برمی‌گردد
بهرام شهاب‌پور در گفتگو با خبرنگار فرهنگی شبکه اطلاع‌رسانی «مرصاد»؛ اظهار داشت: جشن یلدا از زمان داریوش اول از سال ۵۰۲ قبل از میلاد در تقویم رسمی ایرانیان باستان ثبت شده و سال ۸۸ در فهرست میراث معنوی کشور قرار گرفته است.
این کارشناس ارشد ادبیات عنوان کرد: شب یلدا نمادی از امید و روشنایی و گذشتن از سیاهی و بهانه‌ای برای گردهمایی است.
وی به ملزومات برگزاری این آئین باستانی نیز اشاره کرد و افزود: از جمله ملزومات این جشن حافظ‌خوانی و تفأل به دیوان حافظ است؛ آجیل و میوه‌های فصل و نیز هندوانه که تداعی گر گرمای تابستان است به‌عنوان میوه‌های خاص این جشن شناخته می‌شوند.
شهاب‌پور خاطرنشان کرد: علت جشن یلدا آغاز طولانی‌تر شدن روزهاست و اینکه حتی طولانی‌ترین شب‌ها هم به صبح می‌انجامد.
پیامک‌های تبریک جایگزینی برای دورهمی یلدا
شهاب‌پور اذعان داشت: امروزه با گسترش فضای مجازی و مشکلات شهرنشینی و معیشتی، بسیاری از مردم از این آئین و آداب پرمعنای آن تنها به ارسال پیامک یا تصویری در شبکه‌های اجتماعی و تبریک آن به دیگران بسنده کردند که ضعف هویت فرهنگی ما ایرانیان را به‌دنبال خواهد داشت.
اجرای طرح ویژه نظارتی شب یلدا در کنگاور
مجید حاتمی در گفتگو با خبرنگار فرهنگی شبکه اطلاع‌رسانی «مرصاد»؛ اظهار داشت: اجرای طرح ویژه نظارتی شب یلدا با هدف جلوگیری از افزایش غیرمتعارف قیمت‌ها در کنگاور اجرا می‌شود.
رئیس اتاق اصناف شهرستان کنگاور با بیان اینکه این طرح نظارتی در سطح بازار شهرستان اجرا می‌شود، عنوان کرد: این طرح با هدف مقابله با قیمت‌های نامتعارف و آرامش بازار، از تاریخ ۲۴ آذرماه لغایت ۳۰ آذرماه در سطح صنوف پرتقاضا اجرا می‌شود.
وی در ادامه افزود: با نزدیک‌شدن به شب یلدا و برگزاری آئین‌ها و رسم و رسومات این شب، پایش و نظارت مستمر بازار باعث جلوگیری از افزایش کاذب قیمت‌ها می‌شود و لذا طرح ویژه نظارتی شب یلدا با مشارکت بازرسان اتاق اصناف، اتحادیه‌های صنفی، تعزیرات حکومتی و سایر دستگاه‌های متولی برای برقراری آرامش در بازار و مقابله با هرگونه تخلفات صنفی جهت رفاه حال مردم اجرا می‌شود.
حاتمی با تأکید بر اینکه در کنار نظارت بر قیمت‌ها، کیفیت کالاها نیز ارزیابی می‌شود اذعان داشت: نظارت بر کیفیت کالاها توسط سازمان حمایت از مصرف کنندگان مرکز بهداشت و اتحادیه کیفیت کالای مورد‌نظر بررسی می‌شود.
رئیس اتاق اصناف شهرستان کنگاور تأکید کرد: قیمت روی اجناس باید درج شود و عدم درج قیمت تخلف است و متخلفان به تعزیرات معرفی می‌شوند.
به گزارش خبرنگار فرهنگی شبکه اطلاع‌رسانی «مرصاد»؛ شب یلدا، به‌عنوان یک رسوم عالی می‌تواند تا حدودی آسیب‌های فردگرایی را به حداقل برساند و این مناسبت می‌تواند چاره‌ای باشد بر مسئله ارتباط اجتماعی ضعیفی که اکنون ایجاد شده یا در حال تشدید شدن است و عاملی برای اتحاد هرچه بیشتر اجتماعی باشد.
گزارش به قلم زینب رشتیانی؛ فعال رسانه‌ای
انتهای خبر/
