به گزارش خبرنگار فرهنگی شبکه اطلاع‌رسانی «مرصاد»؛ صنعت آهنگری و ساخت ابزار آلات فلزی از جمله صنایع دستی کهن استان کرمانشاه است که قدمتی بیش از ۳ هزار سال دارد.

بنا به گفته مسئولان میراث فرهنگی استان کرمانشاه قرار است، پس از ثبت نودشه به‌عنوان شهر ملی گیوه، هرسین به‌عنوان شهر ملی گلیم، فش به‌عنوان دهکده ملی سازهای سنتی و دالاهو به‌عنوان شهر ملی تنبور، شهر کرندغرب هم به‌عنوان شهر ابزارآلات فلزی به ثبت ملی برسد.

شهر کرند برگرفته از «کارن» نام فرزند کاوه آهنگر بوده است 

عزیز مصطفایی در گفتگو با خبرنگار فرهنگی شبکه اطلاع‌رسانی «مرصاد»؛  اظهار داشت: در دورانی که انسان توانست با استفاده از سنگ، ابزارهای اولیه را برای شکار و دفاع از خود بسازد در این مرحله تحولی عظیم در زندگی انسان‌های باستان به وجود آمد و اولین گام‌ها در مسیر تمدن را به ثبت رساند.

کارشناس ثبت میراث ناملموس اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان کرمانشاه افزود: سپس، با گذار به دوران آهن و فلز، تحولی شگرف در زندگی انسان پدیدار شد، آهن به دلیل مقاومت و کاربرد گسترده‌ای که داشت، زندگی انسان را به‌طور جدی تحت تأثیر قرار داد، در واقع کشف و استفاده از آهن، زمینه‌ساز تغییرات اساسی در ساختار اجتماعی، اقتصادی و حتی نظامی جوانع شد. 

وی گفت: این کشف که به دوران آهن شهرت یافت، به بشر این امکان را داد که ابزارآلات جدیدی برای جنگ و دفاع تولید کند و این ابزارها قدرت قابل توجهی به گروه‌های انسانی در برابر تهدیدات بیرونی و طبیعی بخشید.

مصطفایی خاطرنشان کرد: در این میان، منطقه کرمانشاهان به‌عنوان یکی از مراکز تمدنی مهم ایران، نقش بسیار بارزی در دوره آهن داشته است، وجود آثار باستانی متعددی از این دوران در کرمانشاه نشان‌دهنده پیشینه تمدنی این منطقه است. 

وی تصریح کرد: کاوش‌های باستان‌شناسی در کرمانشاه، ابزارآلات و اشیای فلزی متعددی را به دست آورده است که نمایانگر رونق صنایع فلزی و پیشرفت صنعت آهنگری در این ناحیه است؛ به نظر می‌رسد که کرمانشاه در طول تاریخ، به دلیل موقعیت جغرافیایی استراتژیک و قرار گرفتن در مسیر ارتباطی شرق و غرب، محلی مهم برای گسترش فرهنگ و تمدن بوده است.

این پژوهشگر و مردم‌شناس افزود: یکی از روایت‌های محلی جالب در این منطقه، به شهر کرند مربوط می‌شود، بر اساس باورهای مردم کرند، نام این شهر از نام  «کارن»، فرزند کوچک کاوه آهنگر، قهرمان اسطوره‌ای ایرانی گرفته شده است. 

کاوه آهنگر نماد مقاومت و توانمندی 

وی گفت: کاوه آهنگر در تاریخ و اسطوره‌های ایران نمادی از مقاومت و توانمندی است که با پیشه آهنگری، به شخصیت الهام‌بخشی برای مردم ایران تبدیل شده است.

مصطفایی تصریح کرد: باور بر این است که کارن، مهارت آهنگری را از کاوه به ارث برده و به این حرفه در کرمانشاه ادامه داده است، این داستان علاوه بر ارزش اسطوره‌ای، نشان‌دهنده اهمیت تاریخی حرفه آهنگری در این منطقه است که از دیرباز به‌عنوان هنری مقدس و الهام‌بخش شناخته شده است.

وی با بیان اینکه اعتقادات فرهنگی خاصی پیرامون حرفه آهنگری در میان مردم کرمانشاه وجود دارد، خاطرنشان کرد: مردم این منطقه بر این باورند که مهارت آهنگری، صرفاً با آموزش یا تجربه به دست نمی‌آید بلکه نیاز به نوعی محبت الهی و انتخاب خاص دارد، این اعتقاد به‌گونه‌ای است که گویی آهنگران نه تنها صنعتگرانی ماهر، بلکه حاملان برکت و تقدس ویژه‌ای از سوی خداوند هستند.

مصطفایی بیان کرد: به‌ویژه اینکه آهنگران کرمانشاه بسیاری از آنان تنبور نوازانی ماهر نیز هستند که این هنر آئینی را به عنوان بخشی از فرهنگ خود حفظ کرده‌اند، این پیوند آهنگری و موسیقی، به‌ویژه در میان تنبورنوازان، نشانه‌ای از تعهد معنوی و آئینی آهنگران کرمانشاه به فرهنگ بومی و باورهای کهن است.

وی ادامه داد: از نکات دیگر جالب توجه درباره تاریخ آهنگری کرمانشاه، استفاده از باد طبیعی در فرآیند ذوب آهن است، در منطقه کوهستانی اطراف کرند، بادهای شدیدی می‌وزد که مردم محلی از این بادها به‌عنوان منبعی برای دمیدن در کوره‌های ذوب آهن استفاده می‌کردند.

مصطفایی افزود: آثار باستانی این کوره‌ها که هنوز در کوه‌های کرند باقی مانده‌اند، نشان می‌دهند که مردم این منطقه از فن‌آوری‌هایی بهره‌برده‌اند که به آن‌ها امکان می‌داده آهن را به حدی از دما برسانند که در کوره‌ها ذوب شود، این امر، نشان‌دهنده دانش پیشرفته فنی مردمان آن دوران در استفاده از منابع طبیعی برای پیشرفت صنعت فلزکاری است.

این پژوهشگر و استاد دانشگاه گفت: آهنگران کرمانشاه در دوران‌های تاریخی، به ویژه در دوران صفویه و نادرشاه، به ساخت ابزارآلات جنگی شهره بوده‌اند، بر اساس اسناد تاریخی، این آهنگران در ساخت سلاح‌هایی چون شمشیر و سپر تخصص داشته و برای ارتش نادرشاه و دیگر حاکمان ابزارهای جنگی تهیه می‌کرده‌اند. 

وی تصریح کرد: گفته می‌شود که در این دوران، برخی از آهنگران کرمانشاه حتی به ساخت اسلحه‌های جنگی نیز پرداخته‌اند و مهارت‌هایی را به‌کار برده‌اند که تا امروز در خاطرات مردم محلی و سنت‌های شفاهی این منطقه برجای مانده است.

مصطفایی افزود: پس از دوره پهلوی و با تغییرات اجتماعی و سیاسی گسترده در ایران، حرفه آهنگری به تدریج تغییر کرد و با کاهش نیاز به ابزارآلات جنگی، آهنگران کرمانشاه به تولید وسایل مورد استفاده در خانه و کشاورزی روی آوردند، این تغییر باعث شد که آهنگران به ساخت وسایلی چون چاقوی آشپزخانه، ابزارهای باغبانی و کشاورزی نظیر بیل، کلنگ و حتی ابزارهای ساده‌ای برای شکار بپردازند.

وی خاطرنشان کرد: این دوره جدید، نشانه‌ای از انطباق حرفه آهنگری با نیازهای روز جامعه و اهمیت آن در تأمین ابزارهای ضروری برای مردم بوده است.

مصطفایی بیان کرد: امروزه هم ابزار فلزی جز جدایی ناپذیر زندگی مردم هستند و حرفه ساخت ابزارآلات فلزی هرگز از رونق نیفتاده است.

صنعت چاقوسازی در کرندغرب، پیشینه‌ای ۳ هزار ساله دارد

امید رفیعی در گفتگو با خبرنگار فرهنگی شبکه اطلاع‌رسانی «مرصاد»؛ اظهار داشت: در ایران چاقوی شهرهای کرندغرب و زنجان معروف هستند اما گفته می شود که صنعت چاقوسازی در کرندغرب، پیشینه‌ای حدود سه هزار سال دارد.

وی گفت: فلزکاری صنعت اصلی مردمان دالاهو و از مشاغل کهن این دیار است، بنا به گفته محققان، هنگام حمله اعراب به ایران، صنعتگرانی در این شهر بودند که زره و شمشیر خوب می‌ساختند، طوری‌که در آن زمان، اعراب عده‌ای از استادکاران این فن را برای آموزش و ساخت زره و شمشیر با خود بردند.

این دانش‌آموخته رشته تاریخ افزود: تیمور لنگ در کتاب منم تیمور جهانگشا می‌نویسد در ۹۰ کیلومتری شهر قره‌میسین (کرمانشاه فعلی) شهری زیبا در کنار کوهپایه‌ای عظیم بود به نام کرند که استادکاران ماهری داشت، من در آنجا ماندم، اسبانم را نعل‌بندی کردم، توسط استادکاران خنجر و شمشیر زیادی ساخته شد که آن‌ها را خریدیم، من فتح عراق را مدیون صنعتگران این شهر می‌دانم.

وی ادامه داد: بعد از آن نیز صنعتگران برای دولت‌های وقت اسلحه جنگی ساخته‌اند، خصوصا در سلسله صفویه، زندیه و قاجاریه، تفنگ‌های گلوله‌زنی سُربی را که به تفنگ چکشی معروف بود، می‌ساختند، طوری‌که صنعتگران بخش مزبور در این رشته تخصص فراوان به‌دست آورده و در غرب ایران اشتهار داشتند.

رفیعی در ادامه خاطرنشان کرد: سده‌های متمادی است که ساخت چاقو در شهر کرندغرب ریشه دارد و هنوز هم نسل جوان این شهر سنت آباء و اجداد خود را ترک نکرده‌اند و شانه به شانه زنجانی‌های چاقوساز در کشور نام و آوازه‌ای برای خود دارند.

درصدد ثبت ملی چاقوی کرند هستیم

امین کوگانی در گفتگو با خبرنگار فرهنگی شبکه اطلاع‌رسانی «مرصاد»؛ اظهار داشت: شهرستان کرند غرب مرکز ساخت ابزار آلات فلزی و چاقو و شمشیر و زره از روزگاران کهن بوده است.

معاون صنایع دستی ادار‌ه‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان کرمانشاه افزود: با توجه به اینکه استانداردسازی چاقوی کرند انجام شده در سال آینده به‌دنبال ثبت ملی برند چاقوی کرندغرب هستیم.

وی گفت: اکنون کرند و زنجان از مهم‌ترین مناطق ساخت ابزار آلات فلزی (چاقوسازی) در کشور هستند که بنا به گفته کارشناسان در کار فن ساخت، استادکاران این خطه مهارت بیشتری نسبت به صنعتگران زنجانی دارند.

کوگانی ادامه داد: در گذشته تولید چاقو و سایر محصولات هنرمندان کرندی در مقیاسی سنتی و خرد بوده اما از چند سال پیش تلاش‌هایی برای وارد کردن هنر مردم کرندغرب در چرخه‌ای صنعتی آغاز شده که تا حدودی نتیجه‌بخش بوده است.

وی خاطرنشان کرد: نخستین استاندارد در زمینه استاندارد چاقوهای سنتی در کشور توسط کارشناسان اداره کل استاندارد استان کرمانشاه با عنوان چاقوهای سنتی چاقوی کرندغرب تدوین شد.

کوگانی تصریح کرد: تدوین این استاندارد ملی در راستای حمایت از تولید محصولات سنتی استان کرمانشاه و باهدف تحقق بند ۳۰ سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری مبنی بر پوشش حداکثری استاندارد بر کلیه محصولات و خدمات است.

وی گفت: علاوه بر چاقو، هنرمندان کرندغربی از آهن اسقاط و ضایعات آهنی تولیداتی مانند کلیدهای رمزی، کاردهای آشپزخانه، انواع سیخ کباب، قندبر، کاردهای فشنگی، انبر، ساطور، قندشکن، گاو آهن‌های کوچک و بزرگ، داس، تبر و ابزار دیگری از جمله وجین‌کن و منقل نیز تولید می‌کنند.

به گزارش شبکه اطلاع‌رسانی «مرصاد»؛ تاریخ آهنگری در کرمانشاه نشان می‌دهد که این منطقه نه تنها از نظر تاریخی، بلکه از منظر فرهنگی و اجتماعی نیز یکی از مناطق ریشه‌دار ایران محسوب می‌شود.

آهنگران کرمانشاه با باورها و آئین‌های خود به نوعی حافظان میراث فرهنگی و هنری این سرزمین هستند که همچنان در طی نسل‌ها این حرفه مقدس را با خود همراه داشته‌اند و به این حرفه رنگ و بویی آئینی و معنوی بخشیده‌اند.

انتهای خبر/